Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Síða 72

246
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
milli upphafs og niðurlags. Eftirfarandi heillaósk hefur verið birt
í ljóðabók sem lofuð var í blöðunum:
Ætti eg ráð á alls kyns gæðum,
eins eg bæði af klökku hjarta:
Gefi ykkur guð á hæðum
gleði mikla og framtíð bjarta.
Ef skáldið ætti ráð á alls kyns gæðum, væri honum innan handar
að ráðstafa þeim sjálfur, og óþörf krókaleið að biðja guð að gefa
þau. Hins vegar er það ekkert skilyrði til að biðja guð að maður
eigi ráð á alls kyns gæðum. Jafnvel allslausir menn geta beðið guð,
og gott hvort þeir hafa ekki einmitt verið bænheitastir allra.
Sérhver íslenzkur ljóðasmiður mun minnast einhverra atvika
þegar stuðlar og rím hafa knúið hann til að komast öðruvísi að
orði en hann hefði helzt kosið, nota miðlungi gott orð í stað hins
bezta. Þess mun jafnvel mega finna dæmi að skáld hafi látið stuðla
teygja sig til að fullyrða það sem þau vildu í raun og veru aldrei
sagt hafa. Mér þykir líklegt að séra Matthías Jochumsson hafi verið
í tölu þeirra manna sem sárast hafi fundið til umkomuleysis og
einstæðingsskapar íslenzku þjóðarinnar. „Eitt er landið ægi girt
yzt á Ránar slóðum, fyrir löngu lítils virt, langt frá öðrum þjóðum.
Um þess kjör og aldarfar aðrir hægt sér láta, sykki það í myrkan
mar mundu fáir gráta“. Enginn þarf að ímynda sér að höfundur
þessa raunalega erindis hafi gert sér háar hugmyndir um veg ís-
lendinga í öðrum löndum. En hvað skeður? Séra Matthías þýðir
kvæði Grundtvigs um móðurmálið og snýr því upp á íslenzku, og
þá bregður skyndilega svo við að tungumál hins ægi girta lítilsvirta
lands er orðið frægast í heimi:
Móðurmál vort við fossa og fjöll,
þín frægð ber af sérhverri tungu.
Séra Matthías vissi ofboð vel að frægð íslenzkunnar er sú að hana
tala um 100 000 manna, og í mesta lagi aðrar 100 000 vita að hún
er til. En hér þurfti / í höfuðstaf, og skáldið sagði vísvitandi stór-
kostleg ósannindi. Eða ef til vill reyndi hann að friða samvizku sina
með því að frægð og ágæti væru náskyld hugtök, og mætti því nota
orðið sem almennt lofsyrði. Fullyrðingin væri samt í hæpnasta lagi.