Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Page 84

258
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
félag í afskekktu héraði, til að koma fram einhverri smávegis
endurbót, er það fyrr en varir orðið voldugt þjóðheillafélag; þeir
láta ryðja götu, og allt í einu er þar komin þjóðbraut; þó þeir geri
ekki annað en gróðursetja nokkrar plöntur að gamni sínu, er þar
bráðum risinn þjóðfrægur skrúðgarður; og svo framvegis. Tryggvi
Gunnarsson var einn af þessum mönnum hinnar farsælu handar.
Það sem ég kalla réttskyn manns er náskylt hinni farsælu hönd, ef
til vill hið sama. Þessir menn virðast ævinlega skynja af eðli, hvað
rétt er í hverjum hlut, hverju máli, og fylgja því heilabrotalaust
eins og ekkert annað gæti komið til greina. Þeir nálgast sérhvert
verkefni réttumegin. Þeir villast ekki. Þeir vita alltaf hvað er óhætt,
hvernig forðast skal tjón. Þessvegna lenda þeir ekki í háska þó þeir
hætti sér út í það, sem fyrir almenningssjónum er ófæra. Aðra,
jafnvel miklu greindari menn á almenna vísu, skortir þetta skiln-
ingarvit þó þeir hafi áræði, og fyrir bragðið rekast þeir á, jafnvel
þar sem engin bein hætta virtist á ferðum, bíða skipbrot, slasast,
drepa af sér menn, farast. Réttskynið grundvallast á einhverju
mjög upprunalegu næmi fyrir umhverfinu, einhverjum ákaflega
fíngerðum viðbragðshæfileik þó búa kunni í „skörpum belg“, ef
til vill aðeins enn næmri skilningarvitum en gerist, til þess hentum
að gera hinn útvalna að herra umhverfis síns. Þó Guðmundur í
Eyjarhólum virðist fífldj arfasti sjósóknari austanverðrar suður-
strandar og leggja til gamans sér í hverja svaðilförina annarri ægi-
legri, er hann aldrei í hættu. í ofviðri á æstu hafi er jafnöruggt í
kringum hann á þessu litla horni, Péturseynni, eins og heima á
palli. Hann þekkir sjóinn, veðrið, skip sitt, menn sína og sjálfan
sig alveg nákvæmlega hógu vel til að vita, hvað hann má í hverju
tilfelli. Og þetta réttskyn hans nær lengra en til hins hlutræna um-
hverfis, sjávar, lands, veðurs. í málinu út af sölu Sólheima, sem
heilt hérað er við flækt, þar sem fáfróðir huglausir öreigabændur
standa annarsvegar, hinsvegar yfirvald, höfðingjar, auður og lög-
þekking, finnur hann frá upphafi hvað rétt er og hvernig sækja
skal, er ekki í rónni fyrr en málsókn er komin á rekspöl, sparar sér
enga fyrirhöfn, ferðast fram og aftur um landið á Móskjóna sín-
um vegna málsins, af þessari einkennilegu ástríðu manns, sem
skynjar hið rétta og hefur ekki viðþol nema það nái fram að