Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Blaðsíða 88

262
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
þinginu trú um, að það væri ekki eingöngu vegna Færeyinga sjólfra,
að þeir ættu að fá fulltrúa í danska Ríkisdeginum, „málefni föður-
landsins“ lægju Færeyingum einnig á hjarta, og þess vegna ættu
þeir að fá sæti í danska Ríkisdeginum eins fljótt og unnt væri. Ann-
ar þingmaður, Jespersen, greip fram í: „Svo framarlega sem þeir
óska þess.“ Monrad (hvasst): „Ég svara háttvirtum þingmanni að-
éins þessu: Þeir skulu óska þess.“ Þá tók Tcherning til máls: „Það
hefur verið sagt hér, að „það skuli“ vera þannig. Orðin „það skulu“
eru stór orð, og þegar ríkin nota þau á óheppilegum tímum, verður
þeim svarað með orðunum „það skal“, og það getur haft alvarlegar
afleiðingar.“ Monrad: „....Það er ekki landshluta að ákveða,
hvort hann vilji vera hérað eða sjálfstætt ríki.“ — Það sem fram
fór í danska Ríkisdeginum, var eins og Tcherning sagði réttilega:
„Ranglæti framið af ásettu ráði.“
Færeyjar urðu amt í Danmörku og það leiddi til þess, að aftur
hófust innbyrðis deilur milli þjóðarinnar og embættismanna lands-
ins. Það, sem danski Ríkisdagurinn, eða meirihluti hans, óttaðist,
var, að Færeyingar segðu það sama og Islendingar sögðu í júlí
1851: „Vér mótmœlum allir.“
Það ranglæti, sem framið var gagnvart Færeyjum, almúgaþjóð,
með því að láta hana fá harðsvíraða embættismannastjórn, var í
raun og veru tilefni þeirrar þjóðlegu hreyfingar, sem hefst árið
1888. Meginhlutverk hennar var baráttan fyrir móðurmálinu, sjálfs-
ákvörðunarréttinum, sæmd og heiðri þjóðarinnar og tilveru hennar.
Einokunarverzlun sú, sem Færeyingar fengu á sínum tíma, var af-
numin árið 1856 og landið opnað fyrir umheiminum. En sú stað-
reynd hvíldi á sem skuggi, að með stjórnarskránni 1849 höfðu Fær-
eyingar misst stjórnmálalegt frelsi sitt. Hin þjóðlega hreyfing var
í raun og veru menningarlegs eðlis: hið nýja þjóðfélag, sem til varð
með frjálsri verzlun, vildi varðveita hin fornu mannréttindi sín. En
síðar tók hún á sig pólitískt form, og það er mjög vafasamt, hvort
hún mundi nokkurntíma hafa komizt hjá því, það gat einnig verið,
að þarna hafi verið vísirinn að lýðræðisvilja þeim, sem þessi sama
þjóð sýnir nú.
Árið 1906 kom Jóhannes Patursson, þáverandi þingmaður í Þjóð-
þinginu, því til leiðar, að hin frjálslynda vinstristjórn /. C. Christen-