Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Side 36

216
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
þeir voru hafðir í höndum. Gömul vinnubrögð, beiting fornra am-
boða — slíkt varðveita menn nú orðið í öðrum löndum í nákvæm-
um lýsingum og myndum, en þó allrahelzt í kvikmyndum. Mér er
með öllu ókunnugt bvort nokkuð hefur verið gert á íslandi í þessa
átt, en þetta væri eitt skyldasta blutverk Þjóðminjasafnsins; hitt
veit ég að erlendir menn hafa orðið til að rannsaka fyrir okkur svo
merkilegt atriði íslenzkrar menningarsögu sem torfbæjagerð og torf-
kirkna, og er þetta sinnuleysi um svo sjálfsagt íslenzkt verkefni okk-
ur til lítillar sæmdar. Þess má geta til fyrirmyndar að Danir hafa
ekki alls fyrir löngu hafið samfelldar rannsóknir á fornri alþýðu-
menningu sinni meðal bænda, og reka þær á tvennan hátt. Annars
vegar ferðast sérmenntaðir menn um, hafa tal af fólki einkum elztu
kynslóðunum, mæla gömul hús, taka myndir, safna gripum o. s. frv.
Ilins vegar eru teknar saman mjög efnismiklar og smásmugulegar
spurningaskrár, sem mönnum eru sendar prentaðar víða unt land.
Tvær slíkar skrár eru sendar á ári, og spurt um atriði svo hundruð-
um skiptir í hverri; ein snerist um venjur og aðferðir við slátrun,
önnur um bakstur, þriðja um heyskap. Sumir hafa að vísu þver-
skallazt við að svara, en aðrir hafa reynzt fyrirtaks liðsmenn, og
þykir það efni sem fengizt hefur á þenna hátt stórfróðlegt.
Um alls konar rannsóknir alþýðumenningar hafa Svíar verið for-
gönguþjóð. Stórfellt er safnrit þeirra Svenska landsmál och svenskt
folkliv, sem haldið hefur verið úti síðan 1879 og er nú meira en 40
þykk bindi. Það hefur að geyma mállýsingar og málrannsóknir,
texta, orðasöfn, þjóðsögur, þulur, stökur, þjóðlög, þjóðtrú, venjur,
málshætti, örnefni o. s. frv. Þaulæfðir rannsóknarar og vísindamenn
hafa safnað miklum hlut efnisins og búið til prentunar. Þegar þess
er enn fremur gætt að Svíar hafa á þessum árum gefið út fjölda
annarra rita um þessi fræði, mun óhætt að spá að þeir muni seint
verða sakaðir um að hafa ekki borgið því sem borgið varð. Því
miður óttast ég að dómurinn verði öðruvísi um vora þjóð, en þó
er ekki allt úrtímis enn.
7. Meðal nágrannalandanna hefur ísland sérstöðu að því leyti
að við reynum eftir föngum að láta í ljósi erlend hugtök nútímans
nteð orðunt af innlendum stofni, í stað þess að gleypa aðkomin orð