Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Síða 75

(;Í.SL1 BRYNJÓLFSSON
255
stóðu til og vænta mátti. Að líkindum hefur skortur á viljaþreki og
stöðuglyndi valdið miklu, en þó liggur nærri að lialda, að marg-
breytni hæfileikanna hafi gert hann reikulan í róði, og því hafi
honum aldrei tekizt að inna þau störf af höndum. sem gáfum lians
og lærdómi voru samboðin. Hann virðist ekki hafa getað sökkt sér
niður í neitt til hlítar, skort þá þrautseigju og þolinmæði, sem til
þess þarf að fást við vandasöm störf með góðum árangri. Það er
engu líkara en að honum tækist aldrei að handsama neitt viðfangs-
efni til fullrar hlítar, — áður en það var verulega til mergjar brotið
höfðu ný áhugamál hrúgazt að, — hið eldra var orðið leiðinlegt
og ekkert í það varið; þá var skipt um og fitjað upp á nýjan stofn.
En það endurtók sig sama sagan, tekið var að fella af, áður en fyrsta
umferðin var búin, og aldrei var nein flíkin prjónuð. Þess vegna eru
störf Gísla öll í molum, og rit hans brotasilfur eitt, þar sem ein-
ungis glampar við og við á góðmálminn innan um glingrið og sor-
ann. En þótt fæst megi telja lífvæidegl af skáldskap Gísla eða rit-
um öðrum, verður hans lengi minnzt að nokkru í íslenzkri bók-
menntasögu. Og þess má gjarnan minnast, fremur en gert hefur
verið, að hann er fyrsta skáld íslenzkt, sem talar af eldmóði máli
hinnar kúguðu öreigastéttar 19. aldarinnar. Undir sterkum áhrifum
rísandi verkalýðshreyfingar yrkir Gísli Brynjólfsson logandi eggj-
anakvæði til stritandi alþýðu allra landa um að fylkja sér fastar
saman, krefjast réttar síns til lifsins og sækja hann í greipar kúgar-
anna. Aldrei fyrr hafði boðskapurinn um sameiningu hinna undir-
okuðu hljómað af svipuðum þrótti og viðlíka sigurvissu á máli Ara
og Snorra. Gísli Brynjólfsson er fyrirrennari sósíalismans á Islandi
og í íslenzkum bókmenntum. Honum lánaðist ekki að sjó nema fáar
æskuhugsjónir sínar rætast, og slíkuv ógæfumaður var hann, að
troða sumar þeirra fótum sjálfur á efri árum. En hann hafði þó
lifað sína miklu stund, er eldur hugsjónanna fór um sál hans. Og
þrótt fyrir allt virðist mega heimfæra til Gísla þau orð, sem hann
lét sjálfur falla ó æskuárum um frumherjana, merkisberana, sem
auðnast ekki að sjá neina lítinn ávöxt starfa sinna:
„Þeim frói von sú, fögur og traust.
þeir falla aldrei notalaust.“