Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Page 94

BJÖRN FRANZSON:
Nýjúngar í tækni og vísindum
HAGNÝTINGKJARNORKUNNAR
Fáar fregnir hafa vakið meiri athygli meðal alls almennings en
fregnin um kjarnorkusprengjuna. Hinn 6. ágúst í sumar var tilkynnt,
að bandarísk flugvél hefði þá um nóttina varpað slíkri sprengju á
japönsku borgina Hirosjima. Það fylgdi fregninni, að sprengja þessi
hefði sprengimagn, sem væri 2000-falt sprengimagn stærstu tundur-
sprengju, er notuð hefur verið í þessari styrjöld, en Bretar munu
hafa varpað nokkrum slíkum sprengjum á Þýzkaland í stríðslokin.
Einnig er þess getið til samanburðar, að eyðileggingarmáttur þess-
arar nýju sprengju, sem er raunar tiltölulega smá, sé eins mikill og
20 000 lesta af sterkustu sprengiefnum, sem þekkzt hafa til þessa.
Menn hugsi sér sextán skip á stærð við Eimskipafélagsskipið Gull-
foss, sem allir kannast við, fullhlaðin sprengiefni, og allur sá farm-
ur spryngi í loft upp í sama vetfangi. Með því móli má gera sér
nokkra hugmynd um þau ósköp, sem dunið hafa yfir hina japönsku
borg.
Um það hefur ekkert verið birt ennþá, hvernig farið er að því að
hagnýta kjarnorku frumeindanna til að framleiða þennan geysilega
sprengikraft. En líklegast má telja, að hér sé að ræða um beint fram-
hald þeirra tilrauna, sem farið var að gera um þetta víða um lönd
þegar fyrir styrjöldina. Til þeirra tilrauna var notað tæki það, sem
nefnist kjarnkljúfur, á erlendum málum cyclotron, og hafði reynzt
allra tækja áhrifamest um það að kljúfa kjarna frumeindarinnar.
Frumeind er hlutur, sem er svo smár, að fjöldi þeirra í einum ten-
ingssentímetra af venjulegri lofttegund nemur 27 trilljónum, það er
að segja, maður væri billjón ár að telja þær allar, þótt liann teldi
dag og nótt, eina á sekúndu hverri. Þessum hlut er oft í alþýðlegu
máli líkt við sólkerfi, þar sem frumeindarkjarninn svarar til sólar-
innar, en rafeindirnar, sem sagt er, að umhverfis hann sveimi, svara