Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Blaðsíða 56

46
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hiksta og stama og að lokum komu orðin upp úr honum, eins og þegar
verið er að setja bilaðan bíl í gang: „What happened to the Indians?
Well, the Indians, you know — the fact is, the Indians disappeared.“
ítalinn sagði ekkert, en svipurinn bar með sér, að á þessari stundu
hafði hann fengið fulla uppbót margra vikna angurs út af amerísku
skilningsleysi á síðbornar, ítalskar hugsjónir.
Þeir hurfu — það er staðreyndin, það er allt og sumt, eins og geir-
fuglinn, eins og Búskmennirnir í Suður-Afríku, eins og litlu, svörtu
frumbyggjarnir í Ástralíu — angursöm staðreynd brjóstgóðum mönn-
um stöku sinnum, en hvíti maðurinn þurfti nú einu sinni svigrúm og
hafði ekki öllu meiri tíma til þess í ákefð sinni að gera sér jörðina
undirgefna að þyrma þessum tvífættu verum, frumbyggjum landanna,
en við gefum okkur tóm til þess að sneiða hjá ánamöðkunum, þegar
við stingum upp kálgarðinn. Hvíti maðurinn þurfti gull, þurfti hrá-
efni, verzlunaraðstöðu, hernaðarítök, og þjóðir hurfu, mannflokkar
hurfu, þjóðerni smælingja, tilvera þeirra, líf þeirra skipti engu, það
var hvergi fært inn í útgj aldadálka stórfyrirtækjanna þótt smáar, van-
megna þjóðir þurrkuðust út. Og svo er það enn, bæði í austri og vestri,
hvort sem smælinginn er hvítur eða rauður, gulur eða svartur.
En þó er það eitt, sem til þess þarf, að þjóð verði afmáð: Hún þarf
að glata sjálfri sér. Hins eru vart dæmi, að þjóð hafi horfið, sem hélt
sér vakandi, hafði lifandi sál.
Þegar Þjóðverjar undir forustu Bismarcks réðust á Danmörku, urðu
Danir að gefast upp fyrir ofureflinu. Sú uppgjöf varp skugga vonleys-
is, smæðarkenndar, kvíða og kjarkleysis yfir huga þjóðarinnar. En þá
hljómaði rödd Grundtvigs og hans manna. Þegar hinar ytri varnir
landsins höfðu farið í mola og hið forna ríki hafði beðið hnekki, sem
ekki hjó síður nærri þjóðarmetnaði en ytri aðstöðu, þá varð að
treysta festar við annað akkeri, efla önnur virki þjóðinni til varnar,
það varð að koma upp varnarvirkjum í hugarfari einstaklinganna. Hin
öfluga vakning Grundtvigs, þjóðleg og kristin, bauð út og tefldi fram
því varaliði, sem þjóð hefur öruggast en það er vilji einstaklingsins,
hugsun hans, samvizka hans og sál. Ef þjóð á að hverfa, verður þetta
síðasta virki, vígi hjartans, að falla. Sé það traust, er lífi hennar borg-
ið í lengstu lög, þrátt fyrir þá möguleika til brottflutninga og strá-
drápa, sem nú eru fyrir hendi.