Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Blaðsíða 40

30
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
veginn upp af ímyndunarafli fólksins, ,sem var þeim mun sterkara en
hjá okkur; svo sterkt og frjósamt í upprunalegri listrænni afstöðu til
hlutar, að það er vafamól hvor kynslóðin hefur aðra að öfunda um
það er kemur til skilníngar listaverks, vér eða þeir. Og því megum vér
ekki gleyma, að hin tæknilega fullkomnun í listflutníngi er heldur
lítilsvirði ein sér, ef hið innra skynbragð er sljótt, ef ekki er til sú
frumstæða skilníng sem fær skynjað og lifað hið innra verðgildi lista-
verks þó það sé túlkað með lágmarki ytri meðala: ef ekki er til sú
skilníng barnsins sem getur skynjað alla heimsins hesta í einum sauðar-
legg með bólu í endanum einsog í Legg og skel; sú skilníng trúmanns-
ins sem finnur rögn alheimsins, sjálfan guðdómleikann, í einu fábrotnu
skúrgoði. Ef þetta frumstæða innrasamband áhorfanda við listaverk
er ekki til, sú ósjálfráða óskýrða listræna skilníng sem börnum og trú-
mönnum er innborin hefur sljóvgast, þá er listin sjálf því miður í
hættu og heldur áfram að vera í hættu þrátt fyrir dýrlegustu og full-
komnustu tæki. Þessi skilníng Iistar var ríkjandi í þjóðleikhúsinu
forna, íslensku baðstofunni, leikliúsgesturinn sá þá fyrir sér Gunnar
og Héðin og Njál að minsta kosti jafnskýrt og þá menn sem sýnilegir
voru í holdinu, ef ekki skýrar, þótt hvorki væri til Ijósakerfi né leik-
sviðstækni; og þessvegna gátu ekki aðeins orðið til, heldur lifað sterku
lífi í þjóðinni, listaverk, sem eru þó skömm sé frá að segja betri en
það sem vér nútímamenn erum færir að skapa enn sem komið er, að
minsta kosti í orðsins list; og það þrátt fyrir alla vora Ijósadýrð og
tækni.
Annar er sá lofsamlegur atburður sem oss ber að fagna á þessu
listamannaþíngi, atburður sem ekki síður en stofnun þjóðleikhúss ætti
að tákna þáttaskifti í listalífi voru, og þetta er stofnun sinfónískrar
hljómsveitar. Vér, sem um aldaraðir þreyðum hér, heil þjóð, án þess
til væri hljóðfæri sem það nafn verðskuldar í öllu landinu, meðan
evrópskir smákóngar, hversu hlægilegir sem þeir voru, og jafnvel þó
þeir væru fávitar, áttu urnráð yfir fullkomnum hljómsveitum, vér höf-
úm nú loks eignast slíkan hljóðfæraflokk. Það stökk úr hljóðfærisleysi
og tónlistarvanmenníngu fullkominni, einsog hér ríkti, yfir til þess að
eiga nú hér í höfuðstaðnum fullgilda hljómsveit á borð við aðrar sið-
aðar borgir, — það er meira en vér getum í svipinn gert oss fulla
grein fyrir. Með tilkomu þessarar hljómsveitar gefst oss íslendíngum