Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Blaðsíða 161

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Blaðsíða 161
UMSAGNIR UM BÆKUR 151 höfundur gleymi ásetningi sínum um varfærni og lýsi beinlínis trúarhug- fnyndum frumstæðra núlifandi þjóða -— og jafnvel fornþjóða með háþróaða menningu — eins og það ætti óskoraS við um trúarhugmyndir frummannsins og þróun þeirra. Eins er stökkið frá -— hinum strjálu — steingervingafundum fomleifafræð- innar til anda gædds og menningu skapandi manns sannkallað salto mor- tale. Eg efa ekki, að höfundi er þetta sjálfum fullljóst, en mér finnst, að hann hefði vel mátt benda lesendum sínum rækilegar á erfiðleikana og skýra þeim frá hinum fjölmörgu vafa- atriðum, sem enn þá loöa við þróunar- kenninguna. Höfuðvandinn er í því fólginn, að skýra uppruna hugsunar og sköpun menmngar. Skynsemd dýrs- ins er bundin eðlishvötum þess; hún nær ekki út fyrir það svið, sem tryggir fullnægingu þeirra. Hvemig losnaði ein tegund dýra — eða e. t. v. margar teg- undir — úr þessum fjötram? Ótvírætt svar við þessari spumingu gæfi full- komna skýringu á uppruna mannsins. En hún er ekki fengin enn. Tveir heimspekingar, sem á síðustu áram gerðu merkilegar tilraunir til að skýra þróun manns og menningar, taka þetta vandamál að mínu viti alvarlegar. Ég á þar við rit A. Gehlens: Der Mensch, Berlin 1940 og Lecomte du Noiiy: Human Destiny, New York, London, 1947. Kenningar beggja virðast mér þó stranda, hvor á sinn hátt, einmitt á hinni torveldu skýringu um upprana manns og menningar. En margt er snjallt og skarplega athugað hjá þeim. Hið sama má segja um „Forsögu manns og menningar". Þrátt fyrir þá hulu, sem hvílir yfir aðalviðfangsefni bókarinnar, þróun lífsins frá dýri tií manns, er hún full af fróðleik og margt er vel sagt í henni. Víðtæk þekking, fágæt orðfimi og óbifanleg sannleiks- ást höfundar einkenna hana. II. Austurlönd. Fyhhi útgáfan birtist 1908. Síðari út- gáfan er á margan hátt breytt og auk- in. Ber þá einkum að nefna tímatal, sem nú fylgir höfuðþættinum um hverja þjóð eða þjóðaheild. Er að því hið mesta hagræði við lestur bókar- innar og auðveldir mjög samanburð á sögu hinna ýmsu þjóða. Þá era í síðari útgáfunni fjölmargar myndir, en þær voru engar í útgáfunni frá 1908. Bregða þær skýru ljósi yfir ýmis menn- ingarsöguleg atriði, sem bókin greinir frá. Þá era nokkrir þættir nýir í síðari úlgáfunni, svo sem kaflinn um Sú- mera og Akkadi og kaflinn um Egypta. Af nýju köflunum þykir mér þó vænst um Gilgames-söguljóðið og um Gandi- kaflann. — Of langt mál yrði að telja upp þær breytingar, stórar og smáar, sem höfundur hefur gert á þessu riti' sínu. Höfuðþættir bókarinnar era þó hinir sömu og fyrr. Hún hefst með rækilegu ágripi af sögu og menningu Kínverja. Era sögð æviatriði einstakra spekinga og kenningar þeirra raktar allítarlega, en þeim samfara er þróun trúarbragð- anna. Við fáum að fylgjast með því, hvemig hinum yfirlætislausa Kung-tse tókst að skapa þessari risavöxnu ■ þjóð andlega hámenning, sem tryggði jafn- an viðgang hennar og varð henni styrk- ur í ýmsum raunum. „Með keisaraleg- um fyrirmælum var honum smám sam- an lyft stig af stigi, og á vissum árs- tímum brenndu bæði keisarinn og em-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.