Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Blaðsíða 52

42
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
rétt. Og þaS er vert að minnast þess og því skyldum við sízt gleyma,
þegar við horfum um öxl, að í ytra tilliti fór allt betur um okkar hag og
afdrif en við höfðum rök fyrir að vona, þegar Bretar stigu hér á land
að morgni hins 10. maí 1940. E. t. v. hefir aldamótakvæði Hannesar
konrið fleirum í hug en mér, þegar við vissum, hvað orðið var, forsögn-
in um öldina nýju: Eitt er þó víst: Hún geymir Hel og Hildi — og þá
bænin jafnframt: Hlífi þér, ættjörð, Guð í sinni mildi. Hel og Hildur
lögðu hér að landi þennan vormorgun fyrir 10 árum og enginn gat
vitað, hvað á eftir kynni að fara. Allt, sem okkur var ósjálfrátt og óvið-
ráðanlegt, fór betur en á horfðist og líkur bentu til að upphafi, þrátt
fyrir tilfinnanlegt manntjón á hafinu af völdum styrjaldarinnar. Loft-
varnabyssurnar til og frá um bæinn og umhverfis hann, viðbúnaður
hins erlenda hers til þess að veita mótstöðu morðvélunum, sem fóru í
þéttum sveimum yfir England á hverri nóttu og ekki var ólíklegt að
myndu rata hingað og hitta í rnark hér eins og þar, loftvarnabyrgin
svo nefnd, örvarnar og áletranirnar á húsveggjunum, sem vísuðu til
þeirra, loftvarnamerkin, tilkynningarnar, að menn skyldu vera undir
það búnir að rýma hús sín og bæinn fyrirvaralaust, allt þetta var æði
alvarleg áminning um það, hvað yfir okkur vofði og eftir á minnissöm
ábending þess, að það var ekki sjálfsagður hlutur, að við slyppum
óskaddaðir frá Hildi, það gat farið svo, að við yrðum einhverja nóttina
að freista þess að forða lífinu undan kafbátaskothríð af hafi utan, sam-
fara loftárás og þeir, sem slyppu lifandi, mættu horfa á bæinn brenna
meðan þeir dreifðu sér, klæðlitlir og máske sárir, um holtin og móana
hér austur frá bænum.
En það fór ekki svo. Húsin okkar voru óskemmd, við þurftum ekki
að horfa upp á blinduð eða á annan hátt limlest börn hér á götunum,
þurftum ekki að leita að leifunum af ástvinum okkar í rústum hrun-
inna húsa. Þessarar hlífðar, sem var langt um vonir fram, ættum við
að minnast, hefðum mátt gera það betur, hefðum betur mátt íhuga
það, hvernig mál okkar skipuðust í þessu tilliti og læra af því hófsemi
bæði í hugsun og háttum og trú.
Það, sem okkur var sjálfrátt, er önnur saga og ekki síður lærdóms-
rik, þótt hennar sé ekki eins gott að minnast. Hún er umfangsmikil og
margþætt og verður hér ekki rakin og hún er ekki heldur liðin. Hún er
raunar það andrúmsloft, sem við enn lifum og hrærumst í. Við, sem nú