Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Blaðsíða 155

UMSAGNIR UM BÆKUR
145
flýr hann á báti yfir vatn og leggur síð-
an á fjallveg, svo ólgandi er lífskraftur
hans, en jafnframt óstýrilátur þegar
hann ræðst af blindri heift gegn ofurefli
í krakkahóp. Hann vantar fátt til að vera
mikil söguhetja, er jafnvel glæsilegur
svo að stúlkan sem hann dáir verður að
játa það hversu reið sem hún er við
hann. Eftir að hann hefur komizt í sátt
við sjálfan sig og aðra og skilið félags-
legt gildi sitt, virðist sagan muni deyfast
þegar andstæður þær hjaðna sem afrek-
in hafa kveikt, en þá er hann áður en
langt líður orðinn einn af foringjum í
félagsmálabaráttu, kominn með skóla-
börnunum og kennslukonunni í stríð
við formann skólanefndar, afturhalds-
saman kaupfélagsstjóra í þorpinu.
Þó að höfundurinn leggi að sjálf-
sögðu mesta alúð við höfuðpersónu sína
eru góðar lýsingar á nokkrum persónum
öðrum í bókinni, t. d. gömlu hjónunum
og sumum barnanna, ekki sízt stúlkunni
á næsta bæ. Ymsum atvikum í samveru
drengsins og hennar, þar sem þau ýmist
dragast hvort að öðru eða vilja ekki
sjást, blæbrigðum af vaknandi ást, af-
brýði, duttlungum og reiði er lýst af
skáldlegum næmleik og með þeirri
hlýju kímni sem einkennir oft frásagn-
arhátt Stefáns. Aðrar persónur, eins og
t. d. Jói bílstjóri, verða daufar og leið-
inlegar vegna þess að höfundur lætur
í ljós andúð á þeim frá upphafi.
Stefáni hefur einatt verið að fara
fram sem rithöfundi, og mun þessi saga
vera bezt gerð af bókum hans, jafnvel
taka fram sögu Hjalta litla. En þó að
Stefán vandi auðsjáanlega verk sitt að
hugsun og framsetningu eru vinnubrögð
hans enn ekki verulega listræn, hver
setning ekki nógu vel unnin, málfarið
ekki alls staðar nógu hreint jafnvel þó
manni finnist oft að höfundi sé innan
handar að rita gott mál. Stefán beitir
ekki sjálfan sig og stíl sinn nógum aga,
er sennilega hættur að lesa Islendinga-
sögur nógu oft og vandlega, lilustar ekki
nógu vel eftir góðu nútíðarmáli. Hann
er alinn upp í sveit og íslenzka hans að
stofni til hrein en hefur eins og hjá okk-
ur fleirum spillzt í Reykjavík, svo að
Stefán leggur jafnvel gömlu sveitafólki
í munn reykvískan jargon og lætur of
mjög undan fyrir götutízkuorðum ung-
linga í Reykjavík. Tungutak eins og
blábjáni, svellkaldur, troða upp, múSur,
ótœmandi möguleiki, krassandi, bráhár,
ójorskammaSur, vegkantur o. fl. er hart
að þola af jafn gáfuðum og vandlátum
höfundi sem Stefáni Jónssyni. Titilinn
á bókinni Margt getur skemmtilegl skeS
er varla unnt að bera sér í munn. Ske
fer einstaklega illa í íslenzku, og þama
mætti sleppa orðinu: „Margt getur
skemmtilegt" væri nóg og hefur sömu
merkingu. Á mörgum setningum í bók-
inni er ýmist of ólistrænn, dauflegur eða
óíslenzkulegur svipur, t. d.: En þaS var
þetta meS kjarkinn (bls. 14), hann er
enginn aumingi skaltu vita (bls. 68),
Æ, þaS var allt svo dœmalaust argvítugt
(bls. 87). Birtan hélt ájram aS vaxa
(bls. 108), hann gerSi sem sagt sitt
bezta (bls. 188), Hinar mjóu herSar
hans voru íviS lotnar (bls. 194). Mjór
er varla notað um herðar, ekki heldur
sagt „herðar hans vom Iotnar“. Margt
af þessu sem óprýðir bókina gæti Stefán
hæglega leiðrétt.
Eflaust er mörgum vandkvæðum
bundið að semja skáldsögur við hæfi
unglinga, og verður að hafa ýmis sér-
sjónarmið í huga. Vandinn er ef til vill
ekki mestur að gæða þær lífi og við-
burðum, heldur að vekja með þeim
Tímarit Máls og menningar, 1.—2. h. 1950
10