Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Side 5

RITSTJÓR AGREIN
211
á íslandi sem spyma fótum við amerísku valdi ? Hvað er hér íslenzkt og hvað er ame-
rískt? Hvernig hefur ríkisstjómin reynzt, hvar standa foringjar borgaraflokkanna,
hver og einn, standa þeir innan eða utan við borgarhliðin? Hvar er viðspyrna alþing-
is? Hefur ekki einmitt alþingi sem vera á brjóstvöm þjóðarinnar staðið eins og opin
gátt fyrir Ameríku? Hvemig reyndist hæstiréttur? Hvar er andlegt viðnám Háskóla
íslands, eða menntaskólanna? Hvar er einurð menntamanna? Hvar standa embættis-
mennirnir, verzlunarstéttin ? Hvar eru nú bændumir sem á fyrri öld vom framvarðar-
sveitin? Hve marga þeirra hafið þið heyrt kveðja sér hljóðs og mótmæla amerískum
yfirgangi? Er ekki sem slegið hafi þögn á þjóðina, er hún ekki múlbundin, sljó,
spillt, kærulaus, án upplits og máls? Er ekki stór hluti hennar kampakátur yfir að
vera orðinn amerískur þrælalýður? Hvemig er unnt að hafa trú á slíkri þjóð?
En hér koma rök á móti. í fyrsta lagi: þjóðin var ekki spurð ráða. Hún var ekki
spurð: viltu erlendar herstöðvar? Viltu þiggja amerískar mútur? Viltu afsala þér
hlutleysi og ganga í hernaðarbandalag? Viltu láta bandarískan her flæða yfir land-
ið? Hún er ekki frekað spurð enn: viltu láta Bandaríkin stjóma fjármálum þínum?
Viltu selja íslenzku fossana? Viltu láta hafnir og lendur hvar sem er á Islandi undir
flotastöðvar og flugher? Það var forðast að láta þjóðina nokkuð vita, nokkru ráða.
Hún var hverju sinni látin standa frammi fyrir gerðum hlut. Af foringjum sem hún
treysti var verzlað bak við tjöldin með land hennar, frelsi hennar og líf — og hælzt
um á eftir. I öðru lagi: þjóðin hefur ekki öll þagað. Tugþúsundir íslendinga um
land allt, flest félagssamtök á íslandi, mótmæltu herstöðvakröfunum 1945 og 1946.
Þúsundir Reykvíkinga sem fylgdust bezt með hvað gerðist hrópuðu til alþingis 30.
marz 1949, og báðu: ofurseljið ekki landið, gerið ekki atlantshafssáttmálann. Skáld-
in hafa ekki þagað, ekki allir menntamenn hafa þagað. Oðm nær. Þeir hafa varað
þjóðina við hverju sinni, hrópað til hennar hér í tímaritinu og annars staðar, brýnt
þing og stjórn, sært þau við allt sem er heilagast íslendingum, þjóðemið, landið,
söguna, tunguna: látið ekki sjálfstæðið af hendi öðm sinni. Ekki allir háskólakenn-
arar hafa þagað. Guðmundur Thoroddsen, Ólafur Lárusson, Einar Ól. Sveinsson bám
fram mótmæli, Jón Helgason hefur sent skeyti heim, íslenzk stúdentafélög erlendis
hafa margsinnis mótmælt. Verklýðsstéttin hefur ekki þagað heldur tekið forystu og
háð óslitna mótmælabaráttu. Sósíalistar á Islandi með yfir fimmta hluta þjóðarinnar
á bak við sig hafa ekki látið kefja rödd sína. Á alþingi hafa auk Einars sjálfs Brynj-
ólfur Bjamason, Sigfús Sigurhjartarson, Katrín Thoroddsen og aðrir þingmenn þess
flokks haldið djarfmannlega uppi málstað íslands og heiðri hinnar fomhelgu stofn-
unar. Fjölmörg félög og einstaklingar hafa mótmælt.
Einar Olgeirsson hefurlög að mæla: Með íslenzku þjóðinni em öfl sem má treysta
og hafa allan tímann sýnt árvekni. Og fleiri eru nú að vakna. Af fulltrúum spilltrar
auðstéttar gat enginn vænzt þjóðhollustu.
Einar hefur einmitt á þessu ári fengið skemmtilegt svar við trú sinni á íslenzka
þjóð og íslenzkan anda. Þegar hæstiréttur lét smánardóm sinn falla út af atburðun-
um 30. marz móti málstað og réttarvitund þjóðarinnar stóðu upp 28 þúsundir ís-
lendinga, mótmæltu og kröfðust sakaruppgjafar, og rituðu undir eigin hendi þó að
þeir viti að amerískir njósnarar þefi hér í hverri gætt og setji nafn hvers ærlegs ís-