Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Page 84

290
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ekki af því, sérstaða Eliots er sú að hann er sér þess fullkomlega með-
vitandi, jafnvel um of, og notfærir möguleikana sem vísindamaður,
jafnvel fullmikill vísindamaöur. En við getum lært af Eliot að hræðast
ekki bókmenntirnar. Menn segja, að til þess að njóta ljóða Eliots sé
nauðsynlegt að þekkja latneskar, grískar, indverskar bókmenntir. Það
er rétt að því leyti að við njótum ljóða hans sjálfsagt ekki til fulls án
þess að þekkja þetta. En hér er í rauninni að finna sameiginlegt ein-
kenni allra bókmennta. Nautn manna af ljóði er því fyllri sem þeir
þekkja betur öll ljóð og bókmenntir á undan því, vegna þess að öll þau
ljóð eru þáttur í þessu (og hér nota ég hérumbil orð Eliots ef ég man
rétt). Samt er ég því samþykkur að þörf sé beinni skírskotunar en hjá
Eliot, það er sjálfsagt veikasta hlið hans. Það má segja að ljóð ætti
helzt að vera þannig að sá sem aldrei liefði lesið neitt gæti samt hrifizt
með. En kannski er það aðeins fræðilegur möguleiki.
¥
Ekkert er mikilvægara nú á dögum en menningareining heimsins.
Sérhverjum ber að gera sitt til að skapa þá einingu og viÖhalda henni,
en ekki að hindra hana með þröngsýni og smásmuguhætti. Skáldskap-
urinn gæti oröið ein sterkasta stoðin í þeirri byggingu. Ég hef meðal
annars skrifað þessa grein til að minna menn á að skáldskapurinn hef-
ur mörg andlit, jafn ólík og andlit Eliots og andlit Éluards, og hættir
samt ekki að vera skáldskapur.
Ef ég hef eytt einhverjum misskilningi, fært einhvern ofurlítið nær
skáldskap nútímans sem ekki var þar heimavanur áður þá eru þessar
athugasemdir ekki til einskis. Ætlun mín hefur ekki veriö að ráðast
gegn einstökum mönnum. Þó að nokkuð mörg nöfn komi fyrir þá eru
þau aðeins sem prótótýpur skoðana sem ég held að séu algengar.
Ekkert er jafn óendanlega tilgangslaust og að reyna algilda skilgrein-
ingu á skáldskap. Það hef ég heldur ekki reynt. Ég hef aðeins reynt að
minnka bilið milli almennings og nútímaskáldskapar. Að sjálfsögðu er
tilraun mín mjög ófullkomin, mikið um gloppur og mikið um ósam-
kvæmi. Sjálfur finn ég það bezt. Ég vildi að hún gæti orðið til þess
að aðrir kæmu á eftir, betur hæfir en ég, og bættu úr því sem á skortir.