Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Qupperneq 96

302
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Raunir Atlanzliafsbandalagsins
I lok íebrúarmánaðar þessa árs kom AtlanzhaísráðiS til fundar í Lissabon og
samþykkti að stofna „Evrópuher“, er hefði þýzkar herdeildir innan vébanda sinna.
Ráðgert var að her þessi skyldi hafa 50 herfylki áður en árið væri liðið, en 100
herfylki í lok ársins 1954. En þegar líða tók fram á sumar var það ljóst, að áætlun
þessari mundi verða erfið leiðin frá pappírnum, sem hún var prentuð á, til fram-
kvæmdar og veruleika. Það var Frakkland, sem hilaði fyrst.
Hinn 21. júlí sendi franska stjórnin Bandaríkjastjórn bænarskjal þess efnis, að
Bandaríkin gerðu vopnapantanir í Frakklandi fyrir 625 milljónir dollara, er greið-
ast skyldu á næstu 3 árum. Franska stjórnin hafði þá þegar gert rniklar vopnapant-
anir hjá frönskum verksmiðjum, er greiða skyldi í dollurum, en nú var kassinn
tómur. Bandaríkjastjórn svaraði heldur kuldalega, að Frakkland mundi ekki geta
vænzt meira en 186 milljón $ á næ.sta ári. Þetta voru ill tíðindi. Franska blaðið
Aurore-France Libre skrifaði svo með kveinstöfum 2. ágúst: „Ef Washington vill
ekki hlýða á skynsamleg rök, þá er framtíð iðnaðar vors, fjárhags, þjóðfélags-
skipulags og hervæðingar stefnt í háska.“
Pleven, utanríkisráðherra Frakklands, flutti 3 dögum síðar ræðu og sárhændi
Bandaríkjastjóm að sýna örlæti, því annars mundi illa fara: „Ég vona,“ sagði
hann, „að hin háu stjómarvöld í Washington, sem fara með þessi mál, muni gera
sér Ijóst, hverjar afleiðingar megi af því verða, ef vér fáum ekki nægilegt fé til
umráða."
En ein sorg býður annarri heim. Dagana 29. og 30. júlí ræddi neðri deild enska
þingsins fjárhagsástand Bretlands. Churchill og Butler fjármálaráðherra lýstu því
yfir, að vígbúnaðaráætlunin væri meiri en f járhagur landsins gæti horið. Það yrði
að lengja þann frest um herafla og hergögn, er Lissabonfundurinn hafði ákveðið
í upphafi.
Hinn 13. ágúst kvaddi málgagn ítölsku stjórnarinnar sér hljóðs og játaði, að
Italía gæti ekki lagt fram þau 12 herfylki, er Lissabonsamþykktimar höfðu
ákveðið, nema með mikilli hjálp frá Bandaríkjunum, en bætti því við um leið, að
lítil von væri til þess, að svo yrði. I sama streng tóku einnig hin smærri ríki At-
lanzhafsbandalagsins. Veruleikinn hafði gert að engu áætlanir Lissabonfundarins,
gjaldþol Evrópuríkjanna var að þrotum komið og Bandaríkjaþing hafði skorið
framlög sfn til þeirra svo við neglur sér, að slaka varð á boganum.
Þessir viðburðir áttu sér orsakir í því efnahagslega fyrirbrigði, er fylgir auð-
valdsskipulaginu eins og skuggi: kreppunni. Á fyrra helmingi þessa árs tóku
kreppuboðamir að láta til sín taka um allan hinn borgaralega heim. Vitamín-
sprauta Kóreustyrjaldarinnar orkaði ekki lengur á líffæri auðvaldsskipulagsins.
Sjúklingurinn var að fá nýtt kast.