Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Page 120

326
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
prúffa, Halls Magnússonar, Þórðar á
Strjúgi og Guðmundar Bergþórssonar,
en hlutur hins síðastnefnda er drýgstur
allra rímnaskálda í bindinu. Þó að þetta
sé ekki fræðileg útgáfa hefði verið æski-
legt að þess hefði verið getið eftir hverj-
um handritum textamir séu teknir þar
sem um áður óprentaðar rímur er að
ræða, en það er aðeins gert í síðasta
bindinu. Meðal rímnaskálda þriðja
bindis fer mest fyrir Sigurði Breiðf jörð,
eins og að líkum lætur; önnur helztu
rímnaskáld 19. aldar fá þó sinn skerf, og
auk þess eru tekin nokkur dæmi úr rím-
um lítt kunnra skálda.
Urval Sýnisbókarinnar gefur lesanda
glögga hugmynd um þróun rímnakveð-
skapar; helztu nýjungamönnum í íþrótt-
inni eru gerð góð skil, merkustu áfang-
arnir í stíl og braglist koma ljóst fram.
Um val á einstökum skáldum eða rím-
um geta verið skiptar skoðanir, en það
er ekkert meginatriði. Utgefandi virðist
hafa sneitt hjá rimum sem gefnar hafa
verið út á síðasta mannsaldri í sæmileg-
ura útgáfum við almenningshæfi; frá því
sjónarmiði einu er skiljanlegt að ekkert
er tekið eftir Kolbein Grímsson og engin
sýnishorn úr Númarímum.
Fyrsta og annað bindi bókarinnar er
prentað í Edinburgh, og mun útgefandi
hafa haft litla aðstoð íslendinga um
prófarkalestur. Ber bókin þess nokkur
merki, því að prentvillur eru helzt til
margar í þessu riti sem að öðru leyti er
svo vel til vandað. En sá einn veit sem
reynt hefur hvað mikla liörku í prófarka-
lestri þarf til að koma íslenzkum texta
heilum á húfi gegnum erlenda prent-
smiðju, enda veitist það mörgum full-
erfitt þótt hér á landi sé.
I inngöngunum fjallar útgefandi um
rímnakveðskap hvers tímabils, man-
söngvana, bragarhætti og mál rímnanna.
Snæbjörn Jónsson hefur þýtt inngang-
ana á íslenzku, en aftan við eru þeir
prentaðir á ensku, lítið eitt styttir, og er
það vafalaust bezta yfirlit um íslenzkan
rímnakveðskap sem birzt hefur á erlendu
máli. Þetta eru langar ritgerðir og ræki-
legar, fullar fróðleiks, og sýna vel hina
miklu þekkingu útgefanda á efninu.
Mest er um það vert í riti eins og þessu
að inngangamir eru alþýðlegir í bezta
skilningi þess orðs, ljóst og skilmerki-
lega ritaðir, gersamlega lausir við alla
tyrfni og lærdómsrembing, án þess þó að
slakað sé á kröfum fræðimennsku að því
er efnið snertir. Brezkir fræðimenn hafa
löngum kunnað þá list flestum fremur,
og útgefandi Sýnisbókarinnar er þar
engin undantekning. Annað sem athygl-
isvert er við inngangana er hinn næmi
skilningur höfundar á rímunum sjálfum,
efni þeirra, hugmyndaheimi og máli.
Hinum þaulreynda orðabókarhöfundi
hefur auðvitað ekki dulizt mikilvægi
rímnanna fyrir íslenzka málssögu, og
bendir hann á dæmi um þann mikla sæg
orða sem annaðhvort þekkist aðeins
þaðan eða kemur þar fyrir í fyrsta sinn.
Þær rímur sem við orðabókarmenn höf-
um orðtekið hér fyrir orðabók Háskól-
ans hafa að fullu staðfest þessi ummæli.
A þessu sviði verður gildi íslenzkra
rímna sízt ofmetið.
Og hver sá sem vill kynnast menningu
íslenzkrar alþýðu á síðari öldum kemst
ekki hjá því að sinna rímunum meira en
mörgum hefur hætt til áður fyrr; svo
mikill þáttur hafa þær verið í lífi Islend-
inga öldum saman. Rímur hafa að vísu
orðið að þoka úr sessi fyrir öðru lestrar-
efni hjá almenningi, og litlar líkur til að
á því verði breyting; en svo er fyrir að
þakka að enn eru margir íslendingar