Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Side 107

TRJÁLAUST LAND
97
fulla hrifning, sem nú fylgir henni, sé skiloröbundin og komi upp um
sig að hún eigi að hylja eða drepa á dreif með sættandi yfirbragði
þeirri kviksáru tilkenningu sem fylgir því að gera tilraun til að vera
maður nú á dögum.
Og þó fannst mér stöðugt að þessi maður sem gekk við hlið mér er
við fetuðum þögulir yfir harðan fjörusandinn fyrir vestan gróðrastöð-
ina í Nors, vera hreinhjartaður, einn hinna veiklyndu sem í veiklyndi
sínu vilja ekki láta undan síga fyrir hinni gífurlegu mannniðurlægingu
sem nú brýzt fram, en verður vonandi þurrkuð út á næstu áratugum.
*
Ein mynd enn frá hinu skóglausa landi kemur í hugann og skipar
sér í minningafesti mína þar sem ég sit í kránni á Mols, myndin af
Vesturvíkurkirkju — líka í Þjóðu — ekki langt frá hafinu sem á þeim
degi er hér um getur drundi þungt hinum megin við hina sléttu Krik-
vík og mjóan Agers-tangann. Vesturvíkurkirkja átti sína fornu frægðar-
sögu, hún var biskupskirkja og dómkirkja. Nú getur hún stært sig af
að vera stærsta sveitakirkja á Norðurlöndum eða ef til vill í Norður-
álfu.
Þróun þessarar kirkju getur hjálpað manni að skilja ýmislegt mikil-
vægt, ef til vill hið mikilvægasta, í dönsku þjóðlífi, bæði illt og gott.
Hin sanna auðmýkt, hin fúsa sj álfsútþurrkun annars vegar — en hins
vegar líka slepjan; alþýðuniðurlægingin og maðurinn á sokkaleistun-
um, andlega skoðað með hálm í tréskónum, hið aumkunarverða og dá-
lítið aumlega, sérstæður danskur ný-húmanismi sem menn bæði fyrr
og nú í Danmörku hafa viljað tákna manninn með. Og framangreindar
myndir geta safnazt saman og vakið hjá manni ákveðna skynjun: í
nútíma þjóðfélagi er ekkert sem hvetur til mannsæmdar lengur. Hennar
er að leita utan þjóðfélagsins, næstum því í berhöggi við þjóðfélagið.
Ekki beint í hvítri gremjulegri mannfælni og fjandsamlegu næturlífi.
Varla heldur í einhverju æsandi uppreisnar fasi, það hefur annað mikil-
vægt takmark en er ekki hin verulega mannsæmd. Menn vita ekki, og
geta víst ekki enn skilið, að hverju skal leitað — en leita skal, því meðal
alls þess sem við höfum fengið gullin loforð um, og sumt hefur okkur
í raun og veru hlotnazt, þó án sýnilegrar blessunar — var mannsæmd-
ina hvergi að finna, en mannniðurlæginguna aftur á móti í ríkum
mæli.
Tímarit Máls og menningar, 1. h. 1954 7