Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Blaðsíða 92

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Blaðsíða 92
82 TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR loka bæði augum og eyrum fyrir ósköpunum, sem á dynja. Eða eins og Grímur Thomsen komst svo haglega að orði: ... I fornöldinni fastur ég tóri í nútíðinni nátt-tröll ég slóri.... Á þennan hátt getur menningin liðið undir lok. Stefna hennar var of fast mótuð, of sterk til að taka við nýrri reynslu. Ef til vill er rangt að tala um styrkleika í þessu sambandi. Sitt er hvað styrkleiki og ein- strengingsháttur. Sú menning er hins vegar sterk, sem býr yfir vissum sveigjanleika og getur þanizt út, án þess að missa form sitt. En það er hér sem annars staðar, að vandratað er meðalhófið og stutt öfganna á milli. Tilgangslaust er að fárast yfir orðnum hlut; raunveruleikinn hörfar ekki undan bölbænum. Eina úrræði menningarinnar, vilji hún lífi halda, er að laga sig að, gera upp reikninga sína og hreiðra um sig í nýju jafnvægi. Ég hef af ásettu ráði gengið fram hjá þeim möguleika, að menning geti liðazt sundur vegna stefnuleysis. Slíkt er að vísu ekki útilokað, og þess eru dæmi, að þjóðir eða þjóðabrot hafi smám saman gleymt fornri menningu sinni og tekið upp menningu nábúa sinna (acculturation). Hverri þjóð, sem á sterka og rótgróna menningu, er þó mest stolt í að varðveita hefðina, arfleifðina. Slíkt er nauðsynlegt að einhverju leyti, þó að það geti einnig orðið menningunni til falls, eins og reynt var að benda á. Tryggðin við hefðina á sér dýpri rætur og raunverulegri en stoltið eitt. Skulum við nú athuga þær aðeins. Persónuleiki hvers manns er til orðinn fyrir samverknað eðlisgerðar og umhverfis. Umhverfið setur manninum ákveðin takmörk, bendir honum á leiðir, en þvergirðir aðrar. Eðlisgerðin, upplagið, revnir einnig að hagga til umhverfinu og sverfa af því sárustu hornin. En umhverfi mannsins er flókið, tvíþætt; annar þáttur þess er samfélagið. — Þegar barnið fæðist, opnar það augun í ákveðnu samfélagi manna; af því á það að læra; eftir því á það að laga sig. Börnin alast því upp til tiltekinnar menningar, þar sem þegar eru til reglur um allt líferni, um allt mat fegurðar og raunveruleika. Samvizkan er ekki meðfædd náðargjöf eins og lengi vel var álitið. Hún fær innihald sitt frá þjóð-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.