Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1955, Page 60

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1955, Page 60
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR ar lifandi þáttur íslenzkrar þjóðar- erfðar, þær eru bein af okkar beinum og hold af okkar holdi, við finnum í þeim eitthvað af okkur sjálfum, óska- draumum okkar, minningum okkar góðum og illum. Ég þarf ekki að telja upp þessar persónur, þær eru ykkur öllum nógu kunnar. Og þær standa ekki einar sér eða í lausu lofti; þær eru hluti af hinu stríðandi mannlífi sem ólgar og hrærist í kringum þær; þær berjast sinni vonlausu eða von- litlu baráttu eins og mikill þorri mannkyns á þessum tímum hrörnandi þjóðskipulags. Þegar sögupersónur eru orðnar svo samgrónar vitund lesandans hættir honum að standa á sama um örlög þeirra; hann tekur þátt í þrengingum þeirra og þjáningum; barátta þeirra verður barátta hans. Með því að sam- pínast þeim opnast honum nýr skiln- ingur á afstöðu þeirra í þjóðfélaginu, viðhorfi þeirra til annarra manna, bæði þeirra sem eru undir sömu sök seldir svo og hinna sem beita þá kúg- un og ofbeldi. Og þá skiptir ekki máli hvort viðburðirnir gerast nú á dögum eða á elleftu öld, hvort leiksviðið er baðstofan á Rein eða stássstofan hjá Búa Árland. í því birtast töfrar höf- undar að fá lesandann til að samsam- ast persónum sínum á þennan hátt, sefja hann til þess mannlífs sem lýst er í listaverkinu, svo að hann skynji persónurnar og örlög þeirra sömu augum og höfundurinn sjálfur. Áhrifamáttur verksins fer eftir því hversu þetta tekst. Víst er að slik töfrabrögð geta aldrei gerzt nema þá snöggvast og í svip — eins og sjónhverfing — sé lýs- ing höfundar ekki sönn, það er að segja rökrétt og sálfræðilega sönn. Höfundurinn verður bæði að gjör- þekkja það fólk sem hann er að lýsa og rekja feril þess á þann hátt að heildarlögmál verksins raskist ekki. En til þess að þekkja fólkið verður engu síður að kunna full skil á um- hverfi þess og aðstæðum — því þjóð- félagi sem það hrærist í, þeim þróun- arlögmálum sem þetta þjóðfélag er undirorpið. Halldór Kiljan hefur sjálfur gefið okkur nokkra innsýn í það hvernig slíkur skilningur verður til, hvert gildi hann hefur fyrir skáld- verkið allt og áhrif þess á lesandann. í eftirmála að síðari útgáfunni á Sjálfstæðu fólki lýsir hann því hvern- ig hann hafði safnað efni í bókina bæði í ýmsum sveitum íslands og er- lendis og unnið að því árum saman fram á haustið 1932. Það haust fór hann til Ráðstjórnarríkjanna að kynnast stöðu bænda í þjóðfélagsskip- uninni þar á fyrstu árum samyrkju- hreyfingarinnar. Um þessi kynni seg- ir hann: „í raunveruleikaskoðun þeirra sovétmanna á málinu, þar sem aungvir ljóðrænir sérvitríngar kom- ust að til að villa um fyrir rannsókn- aranum, varð mér fljótt starsýnt á nokkra höfuðdráttu, en þar á meðal 170

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.