Tímarit Máls og menningar - 01.03.1956, Side 20

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
þeir sem hafa verið settir hjá í tilverunni og þeir sem öðrum mönnum sést yfir
— einmitt þeir væru mennirnir sem ættu skilið alúð, ást og virðíngu góðs
dreings umfram aðra menn hér á íslandi. Ég lifði svo alla bernsku mína á
Islandi, að miklir menn, sem svo eru nefndir, og höfðíngjar, voru aðeins
ævintýramyndir og loftsýn — ástin og virðíngin fyrir aðþreingdu lífi var það
siðferðisboðorð sem í heimahögum mínum eitt bar í sér veruleika.
Ég minnist vina minna ónafnkunnra, þeirra sem í æsku minni og laungu
eftir að ég var orðinn fulltíða voru í ráðum með mér um þær bækur, sem ég
réðst í að skrifa. Þar á meðal voru nokkrir menn, þótt eigi væru atvinnurithöf-
undar, gæddir bókmentalegri dómgreind sem aldrei brást, og þeir gerðu mér
ljós ýmis þau höfuðatriði skáldskapar, sem stundum eru jafnvel snillíngum
hulin. Nokkrir þessara gáfuðu vina minna halda áfram að lifa í mér, þó þeir
séu horfnir af sjónarsviðinu, sumir þeirra jafnvel með svo raunverulegum
hætti, að fyrir getur komið, að ég spyrji sjálfan mig hvað sé þeirra hugur og
hvað minn.
í sömu andránni verður mér hugsað til þeirrar fjölskyldu, eitthvað kríngum
hundrað og fimmtíu þúsund manna stórrar, hinnar bókelsku þjóðar Islands,
sem hefur haft á mér vakandi auga frá því ég fór fyrst að standa í fæturna sem
rithöfundur, gagnrýnt mig eða talið í mig kjark á víxl; en aldrei skelt við mér
skolleyrum einsog henni stæði á sama, heldur tekið undir við mig einsog berg-
mál, eða einsog viðkvæmt hljóðfæri svarar áslætti. Það er skáldi mikið ham-
íngjulán að vera borinn og barnfæddur í landi, þar sem þjóðin hefur verið
gagnsýrð af anda skáldskapar um aldaraðir og ræður fyrir miklum bókmenta-
auði frá fornu fari.
Og þá skyldi heldur eingan furða þó hugur minn hafi séð aftur fram í aldir
til fornra sagnamanna, þeirra sem hófu sígildar bókmentir íslenskar, þessara
skálda, sem svo mjög voru samsamaðir þjóðdjúpinu sjálfu, að jafnvel nöfn
þeirra hafa ekki varðveist með verkum þeirra. Aðeins standa hin óbrotgjömu
verk þeirra í augsýn heimsins með jafnsjálfsögðum hætti og landið sjálft. Um
lángar myrkar aldir sátu þessir ónafnkendu menn í einhverju snauðasta landi
heimsins, í húsakynnum, sem höfðu svip steinaldar, og settu bækur saman án
þess að þekkja hugmyndir slíkar sem laun, verðlaun, frami, frægð. Ég hygg,
10