Tímarit Máls og menningar - 01.03.1956, Page 97

UMSAGNIR UM BÆKUR
Bókin skiptist í þrjá hluta. Sá fyrsti heit-
ir „Hjá fljótinu ..samnefndur kvæðinu
um gleðina, sem tefur tæpa stund, og treg-
ann, sem dvelur lengi. Miðhlutinn ber ekki
heiti utan tvær og hálfa ljóðlínu eftir Hesse
og er kantata um forna ást, sveigur minn-
inga, sem neita að láta vísa sér á bug. Loka-
kaflinn heitir eftir Sólarljóðum — „Menn
sá ek þá ...“ og gefa nokkrar fyrirsagnir
hugmynd um efni: Veginn Snorri, Djákn-
inn á Myrká, Rilke, Stefán G., Kopemikus.
Hannes yrkir í ýmsu formi, rímað, hálf-
rímað, órímað, en heldur yfirleitt tryggð við
stuðla og höfuðstafi. Sum kvæðin virðast
órímuð við fyrstu sýn, og gamaldags les-
andi, sem leiðist atómkveðskapur og þess-
háttar, brunar yfir þau og finnur ekki púðr-
ið. En seztu nú niður, gamli minn, og lestu
kvæðið um Jón Austmann, strikaðu undir
þessi fáu rímorð, sem kvæðið hefir að bjóða
og sennilegt er að þér hafi með öllu sézt
yfir við fyrsta lestur — Kili, skili, bili, þili,
hyli, gili, og í hendi þér berðu lykilinn að
formtöfrum þessa magnaða ljóðs.
Ymsum hefir orðið skrafdrjúgt um sam-
h'kingar Hannesar, og ekki skal því móti
mælt, að þar siglir hann á stundum nokkuð
djarft, en hlekkist þó að mínum dómi aldrei
á. Hann líkir öldnum þul við fomlega
klukku, gamalmennum við úrelt orð í orða-
bók, holdsveikikaunum Hallgríms Péturs-
sonar við skum, sem brestur utan af full-
þroskuðum blóma, og blóminn er list hans,
Passíusálmamir. Þetta er langt sótt, segja
menn, þetta er vanheilt, þetta er meira en
hæpið. Ég efast um það, og eitt er víst: Það
er ekki hversdagslegt, ekki þvælt eða tugg-
ið. Og þeim til huggunar, sem vilja eitthvað
skemmra sótt, skal bent á samlíkinguna í
upphafi snilldarkvæðis um Marie Antoinette
á leið til aftökustaðarins:
Sem úfið haf er þessi mikla þyrping
og þama sést á vagninn eins og sker.
Ekki eru öll kvæði Hannesar jöfn að gæð-
um. Hvaða skálds kvæði em það? En hin
beztu þeirra eru listasmíð, að vísu hömmð
fremur en rennd, ótrúlega fullgerð af svo
ungum manni, og þó — var ekki Keats 26
ára, þegar hann af góðum og gildum ástæð-
um hætti að yrkja? Stundum læðist sú hugs-
un að lesandanum, að Hannes sói yrkisefn-
um, að bók, sem geymir svona mikil og
margvísleg viðfangsefni, svona þrotlausan
straum hugmynda, ætti eftir guðs og manna
lögum að vera miklu stærri, helzt mörg
hundruð blaðsíður. Kannske sóar hann
yrkisefnum, hann um það; hann tekur þau
hvorki frá þér né mér, að minnsta kosti hef-
ir hvorki þú né ég notað þau, þó að við sé-
um í heiminn borin 20 eða 40 ámm á undan
honum. Og hafi hann nú þegar notað öll sín
yrkisefni, þá hann um það líka. Það væri
þá ekki í eina skiptið í veraldarsögunni,
sem fyrsta bók reyndist bezta bók. Annars á
þetta ekki að vera hrakspá; Hannes Péturs-
son er skálda ólíklegastur til þess að verða
uppiskroppa. Þessi hugmyndaauðgi minnir
dálítið á Schubert, sem stráði um sig söng-
lögum, hvar sem hann fór, ein hugmyndin
rak aðra, ekki var einu laginu fyrr lokið en
annað knúði á. En lengra nær samanburð-
urinn við Schubert ekki. Ef leyfilegt er að
nefna ljóðlist Hannesar í sama orðinu og
tónlist meistaranna — og því ekki það —
þá er augljósastur skyldleikinn við Brahms.
Aldrei væmnir eða hversdagslegir, báðir dá-
lítið tormeltir og vaxa við hverja nýja
áheym. Og einmitt vegna þessa njóta ljóð
Hannesar sín betur í bókarheild en á stangli
í tímaritum, þar sem þau em lesin fljótt og
síðan snúið að öðru efni, sem dreifir áhrif-
unum. I bókinni verður hvert og eitt þeirra
áll í strangri móðu, sem veltur fram og hríf-
ur með sér allan hug þess, sem á vegi henn-
ar verður.
Freistandi væri að birta nokkur sýnis-
hom ljóðanna að lokum, t. d. kvæðið um
87