Tímarit Máls og menningar - 01.03.1956, Síða 106

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
lega staðreynd. Þegar haft er í huga að hér
er átt við skáld smæstu þjóðar heimsins,
höfund sem ritar á tungu sem í hæsta lagi
hundrað og áttatíu þúsundir skilja af tug-
miljónum læsra íbúa heimsins, verður þetta
lygasögu líkast.
Sænski Laxnessþýðandinn og bókmennta-
fræðingurinn Peter Hallberg er, eins og
kunnugt er, að rita tveggja binda verk um
skáldskap og ævi Halldórs Laxness. Og um
það leyti sem Halldór hlaut bókmennta-
verðlaun Nóbels, kom út í Noregi bók um
skáldskap hans — bók sem „upphaflega var
rituð sem aðalverkefni við embættispróf",
eins og segir í formála. Ivar Eskeland, höf-
undur bókarinnar, mun vera ungur bók-
menntafræðingur, og — samkvæmt þeim
upplýsingum sem ég hef fengið — einn fær-
asti íslenzkumaður í Noregi, núlifandi.
Það er skemmst frá að segja að það er
mikill fengur að bók hans. Eskeland hefur
greinilega lagt mikla vinnu í að kynna sér
allt sem að verkefninu laut, viðað að sér
þekkingu úr ýmsum áttum, bæði um sögu
íslendinga sem nauðsynlegan bakgrunn
skáldsagna Halldórs, og eins allt sem ritað
hefur verið um skáldverkin sjálf, auk þess
sem hann hefur að sjálfsögðu lesið allar
bækur hans, stórar sem smáar, niður í kjöl-
inn.
Markmið Eskelands er — eins og undir-
titillinn ber með sér — að leita að mannin-
um bak við skáldskapinn og þeim siðgæðis-
legu sjónarmiðum sem eru aflgjafi hans,
fremur en að beina kastljósinu að tæknileg-
um atriðum eins og stíl og listformi. Með
því að velja sér þetta markmið umfram önn-
ur, hefur Eskeland tekizt að þjappa efninu
til heildar um sjálfan kjarnann í skáldskap
Halldórs: við sjáum hiifundinn og verk hans
í einni sjónhendingu, ef svo má segja, án
þess neitt beri á milli. Bók hans er ekki
meira en tíu arkir, og þó saknar aðdáandi
Halldórs einskis af því sem honum finnst
máli skipta. Þvert á móti: Ég held að mynd
hans hafi aldrei verið dregin jafn skýrt.
Brautryðjandaverk Peters Hallbergs er að
sjálfsögðu ítarlegra, unnið af vísindalegri
nákvæmni. Hallberg leitast við að safna á
einn stað öllu sem hugsanlegt er að geti
veitt upplýsingar um þróunarsögu Halldórs
sem skálds, varðveitt hverja hugsveiflu hans
frá gleymsku. Bók hans verður gagnmerk
heimild fyrir bókmenntafræðinga en tæp-
lega alþýðulesning: aukaatriðin vilja
glepja. Bók Eskelands er hinsvegar hnitmið-
uð og einföld. Með næmum skilningi á
innstu kvikunni í skáldskap Halldórs bend-
ir hann á þá eiginleika sem mestu máli
skipta, og gerir það þannig að lesandinn
lokar bókinni þakklátum huga.
Meðan við íslendingar eigum ekki sjálfir
fullgildar bókmenntir um skáldskap Hall-
dórs Kiljans Laxness á þessi bók ívars
Eskelands brýnt erindi við okkur.
Hannes Sigfússon.
96