Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Side 39

EUGENE o’NEILL
— til að ka:\'" þei: r,i Muta í jörðinni —
og til þess að þeir ælt't fyrir farinu til
Kaliforníu.
cabot: lía! Eg hugsa, að guð hafi gefið
þei'n þá — en ckki þú. Guð er harður,
ekki vægur! Það er ef til vill auðfundið
gull fyrir vestan, en það er ekki frá guði.
Það er ekki fyrir mig. Ég get heyrt rödd
hans, sem hvetur mig til að vera harður
og kyrr á búi mínu. Ég get séð hönd hans,
sem notar Eben til að stela til þess að
forða mér frá freistingum. Ég get fundið,
að ég er í lófa hans, fingur hans vísar mér
leiðina. Nú verð ég meira einmana en
nokkru sinni fyrr — og ég er að verða
gamall, herra — kominn fram á grafar-
bakkann ... Nú — við hverju búizt þið?
Guð er einmana, er það ekki? Guð er
harður og einmana!
fócetinn: Opnið í nafni laganna!
cabot: Þeir eru komnir að sækja ykkur.
Komdu inn, Jim! (Þrír menn koma inn)
Andartak, Jim. Ég geymi þau héma.
eben: Ég sagði ósatt í morgun, Jim. Ég
hjálpaði henni til þess. Þú getur líka tek-
ið mig.
abbie: Nei!
cabot: Takið þau bæði. Laglega gert — af
þér! Nú, ég verð að fara að sækja skepn-
urnar. Verið þið sæl.
eben: Vertu sæll.
abbie: Vertu sæll.
fócetinn : Jæja — það er víst bezt að leggja
af stað.
abbie: Bíðið. Ég elska þig, Eben.
eben: Ég elska þig, Abbie (Þau kyssast)
Sólin er að koma upp. En hvað það er
fallegt — finnst þér ekki?
abbie: Jú.
fócetinn : Þetta er alveg skínandi góð jörð,
ekki er því að neita. Ég vildi að ég ætti
hana.
Tjaldið.
I skugga álmtrjánna er stórbrotið verk,
þar sem kostir O’Neills koma glöggt í ljós.
Þar dregur hann upp skuggalega, en sanna
mynd af ógæfu þeirri, er taumlausar ástríð-
ur valda mönnum, einkum þeim, sem inn-
rættar hafa verið siðstranglegar púritanskar
trúar- og lífsskoðanir. Innri átökin, er af
þessu leiða, koma svo skýrt og eðlilega fram
bæði í viðtölum og viðbrögðum þeirra per-
sóna, sem hann etur hér saman, að varla
verður betur gert. Orð og æði verða eitt.
Leikorðin lýsa í fáum orðum jafnt hugsun-
um manna sem geðshræringum.
Þótt undarleg undantekning megi heita,
hefur 0’ Neill tekizt að gera efninu ágæt
skil, þrátt fyrir þann litla völl, sem hann
hefur haslað sér. Óvitandi og ósjálfrátt hef-
ur andi hans lagað sig eftir takmörkunum á
sama hátt og gerzt hefur hjá Sófókles,
Shakespeare, Ibsen og Tsékov, svo nokkur
fremstu leikskáld úr sögu heimsbókmennt-
anna séu nefnd. O’Neill vinnur hér í svo
miklum guðmóði og efnið er honum svo
hugleikið, að það þéttist jafnhraðan í stutt,
hnitmiðuð leikorð, sem ljá persónunum
aukið gildi og allt að því tröllslegan kraft.
Hér er innblásturinn svo sterkur og stöðug-
ur, að hann gefur O’Neill aldrei tóm til að
gera sér grýlur út af forminu og skemma
það af einskærri nýjungagirni, eins og svo
oft áður. Hér eyðir hann hvorki orku sinni
í misheppnaðar formbreytingar né fánýtar
tæknitilraunir með óhóflega þáttafjölgun,
grímur eða eitthvað þaðan af verra.
I skugga álmtrjánna ber af öðrum verk-
um O’Neills ekki sízt fyrir þá sök hversu
prýðilega persónusköpunin hefur heppnazt,
því að dýpri og sterkari drætti hefur hann
aldrei dregið en í svip þeirra feðga, Eph-
raims og Ebens Cabots. Konunni er líka vel
lýst, þótt kvenlýsingar O’Neills séu annars
óljósar, ef ekki gjörsamlega ósannar, sakir
þess að kvenhetjur hans eiga sér fáar hlið-
117