Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Blaðsíða 77

SKÁLDSK APARAFMÆLI
Noregs á átjándu öld. Lesendur hefðu
gjarnan viljað vita hvað varð af
manni Madame Dorotheu, Jörgen
Thestrup, sem hvarf á dularfullan
hátt í myrkri eina hvassviðrisnótt
þegar hann var að leita að hálfstálp-
uðum sonum sínum. í bókinni er
dregin upp ágæt og sönn mynd af líf-
inu sem lifað var á stórum búgarði,
ekki þarf annað en minna á brúð-
kaupið hjá lénsmanninum og lifandi
lýsingar þess.
Það hefur verið sagt um stíl Sigríð-
ar Undsets að hann sé ákafur og til-
finningaríkur. Sú staðreynd að hann
er það, stuðlar áreiðanlega að því að
lesandinn tekur innilegan þátt í því
lífi sem opinberar sig í bókum henn-
ar. Reyndar verður frásögnin stund-
um langdregin og útúrdúrar margir
og langir, en allt sem hún segir frá,
allt sem hún gefur lesendunum er
ósvikið. Hjá henni finnst enginn
falskur tónn, og tilfinningavæmni og
gutl liittist hvergi fyrir í verkum
hennar; því Sigríður Undset var sjálf
sönn og ósvikin. Prófessor Paasche
hefur sagt um sanngildi í ritverkum
hennar: „Hún á erfitt með að vinna
ef hana grunar að einhversstaðar sé
að finna brest í sanngildi verksins.
Það sést bara ekki hve mikið erfiði
hún hefur lagt á sig við að afla sér
haldgóðrar þekkingar á því efni sem
hún þarf í skáldsögur sínar.“
Allt frá byrjun var Sigríður Und-
set hugaður og frjálslyndur höfundur
þó skoðun hennar á málefnum kvenna
væri alltaf íhaldssöm. Greinasafn
hennar um kvennamálefni var gefið
út með nafninu: „Frá sjónarmiði
konu“, og þessar greinar niá líta á
sem hlekki í langri og Ijósri festi sem
kalla mætti: Tryggð við köllunina.
Það er hægt að vera fullkomlega
ósammála henni í skocjunum, en hún
vekur nýjar hugsanir og knýr lesand-
ann til athafna, og hann getur ekki
annað en hrifizt af fj ölbreytileik
hennar og manngildi.
Mannshjartað, stríð þess og við-
brögð í lífsbaráttunni, var það sem
allar skáldsögur hennar snerust um,
allt frá „Frú Mörtu Oulie“ gegnum
allar miðaldaskáldsögurnar til „Ma-
dame Dorotheu“, og ég vil ljúka þess-
ari minningargrein með hinum
þekktu orðum sem oft hefur verið
vitnað í, lokaorðunum í hinni yndis-
legu enduryrkingu á „Arthur kóngi
og riddurum kringlótta borðsins“.
Þau hljóða svo: „Því siðir og venjur
breytast mikið eftir því sem tímar
líða og trú manna breytist, og þeir
hugsa öðruvísi um marga hluti, en
hjörtu mannanna breytast ekkert um
alla eilífð.“
Hd. St. þýddi.
155