Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Blaðsíða 81

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Blaðsíða 81
„BERJIZT FYRIR FRELSl“ Ekki hefur Chaplín sagt neitt sera geri slíka túlkun sennilega. Þó hefur ekki skort á hvatningar til hans um aff gagnrýna þá leiðtoga, sem bera rauffa fána, og „veslings mennina" sem fylgja þeim. En hvaff sem þessu Hffur voru Hearst, Wall Street og dr. Göbbels á einu máli um það hvaff í Nútímanum fælist. I Bandaríkj- unum, einkum utan New York, varff myndin fyrir hinni verstu gagnrýni, og ágóðinn af henni varð næsta rýr. Hins vegar varff hún mjög vinsæl í Evrópu, í París, Lundúnum og ekki sízt í Moskvu. I Þýzkalandi bannaffi ritskoffun nazista Nútímann, og Göbbels fól fulltrúa sínum í París að höfða mál gegn Chaplín fyrir stuld. Áróðursstjóri Hitlers hafffi 1933 lagt undir sig þýzka kvikmyndaiðnaffinn í sam- ráði viff auffjöfrana þýzku. Meffal dóttur- fyrirtækjanna erlendis var parísarfélagið Tobis. Árið 1932, fyrir daga Ilitlers, hafði þaff félag sent frá sér mynd René Clairs Lifi frelsiS. Þar liafði kvikmyndastjórinn franski fjallaff um vandamál atvinnuleysis og vélvæðingar. I þessari einkar perónulegu mynd mátti greina frjó áhrif frá Chaplín, en snilligáfu hans hafði René Clair hyllt 1931 meff þessum orðum: ÞaS gleymist alltof oft hvaS viS eigum honum aS þakka. Hvers vegna veitum viS okkur ekki oftar fiá liamingju aS hrífast skilyrSislaust og hiklaust? Chaplín fœr okkur til aS gleyma allrí atvinnumennsku kvikmyndarínnar, steingervingum hennar og brúSum, fjárhaldsmönnum hennar, tog- streitu og þrœldómi. Aldrei getum viS lýst eins og vert vœri ást okkar, auSmýkt og þakklceti andspœnis verkum hans. René Clair hafði skrifaff kvikmyndasög- una Liji frelsiS og sjálfur sett hana á svið, en samt hafffi hann samkvæmt lögum engan höfundarrétt á mynd sinni. Þannig gat Tobis lialdið því fram aff Nútíminn væri stæling á Liji frelsiS. Án samþykkis kvik- myndasnillingsins franska fór þýzka félagiff í mál og hélt því fram að hliðstæð atriffi kæmu fyrir í myndunum báffum, t. d. vinn- an við færibandiff og samanburðurinn á fangelsinu og hinni vélvæddu verksmiðju. Þaff er sennilegt aff Chaph'n hafi þekkt myndina Lifi frelsiS og aff hann hafi oft veriff búinn aff sjá hana, þegar hann skrif- affi Nútímann. En René Clair kollvarpaði hinni nákvæmu röksemdafærslu Tobis-lög- fræðingsins: þessi mikli affdáandi Chaplíns lýsti yfir því þegar í upphafi, aff það væri honum mikiff ánægjuefni ef hann hefði get- aff lagt eitthvað af mörkum, hversu lítið sem þaff væri, til affstoðar lærimeistara sínum. Dómstóllinn taldi þennan vitnisburff hins raunverulega höfundar myndarinnar Lifi frelsiS fullnægjandi, og Tobis tapaði málinu. Hvaff sem líður árásum og gagnrýni er Nútíminn, ásamt myndinni AxliS vopnin, eitthvert frumlegasta og þróttmesta verk Chaplíns. Aldrei hefur hann fjallaff á skýr- ari hátt um brennandi vandamál. Það hefur verið reynt aff halda því fram aff þjóðfélags- gagnrýni hans sé affeins árás á vélvæffing- una og Chaplín hefur veriff talinn í hópi þeirra sem vildu, líkt og Gandhi, leggja vefnaðarverksmiffjur niður og láta spuna- rokkinn taka við. Chaplín hrakti þessa túlkun sjálfur í hinu mikla „ákalli til fólks- ins“ sem hljómaffi í lok EinræSisherrans. Þar sagði hann með skírskotun til setning- ar úr guðspjöllunum: SkrifaS stendur: ,.GuSsríki er hiS innra í ySur“. (Lúkas 17). Ekki í einum manni, ekki í hópi manna, heldur í öllum mónnum. Og þiS, þiS eruS jólkiS, þiS hafiS valdiS. ValdiS til aS skapa vélar. ValdiS til aS skapa gæfu. Chaplín telur vélamar sjálfar ekki færa ógæfu, heldur gæfu, ef þær eru á valdi 159
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.