Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Blaðsíða 82

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
þeirra sem hafa skapað þær, fólksins. Þessi
orð hröktu kenninguna um hina algeru ein-
staklingshyggju, sem eignuð hafði verið
hinurn svonefnda „eilífa flakkara". Eftir
myndina AxliS vopnin hafði hugsun Chap-
h'ns alltaf þróazt í samræmi við atburðarás
samtímans. í Hollywood var Chaplín næst-
um einn um það að fylgjast með tímanum.
Á tíu ára tímabili kreppu og öngþveitis
var Nútíminn eina bandaríska myndin sem
fjallaði beinlínis um atvinnuleysið og aðrar
afleiðingar hins kapítalistíska stjórnleysis.
Chaplín var eins og maður frá annarri öld,
því það var ekki lengur rúm í Hollywood
fyrir hreint skop, ef því fylgdi nokkur
minnsta gagnrýni. Með Mack Sennett, Har-
ald Lloyd, Buster Keaton og Harry I.ang-
don voru horfnir allir meistarar skopsins í
bandarískum kvikmyndum. Arftakar þeirra,
W. C. Fields og Marx-bræður, gerðu að-
eins skamma stund myndir eins og Milljóna-
arjurinn eða Vitlaus einrœSisherra. í stað-
inn komu léttu gamanmyndirnar, en meist-
ari þeirra og brautryðjandi var Frank
Capra.
Því verður ekki haldið fram að þessir
gleðileikir í anda Capras, með myndina
ÞaS skeSi um nótt í broddi fylkingar, eigi
upphaf sitt að rekja til myndar Chaplíns
Kona frá París (með fjármálasnillinginn
Lubitsch sem millilið), því þessar léttu
gamanmyndir verja ríkjandi ástand en
gagnrýna það ekki. Á sama tíma og Chap-
lín tók upp vandamál fátæktar og kreppu,
lét Capra á sér skilja að lausnin ætti að
koma frá milljarðörunum og geðvonzku-
legri miskunnsemi þeirra.
Eftir Nútímann fjarlægðist Chaplín
Hollywood meir en nokkru sinni fyrr. Því
var haldið fram að hann ætlaði í senn að
kveðja höfuðborg bandarískra kvikmynda
og Charlie-gervið. Sagt var að hann ætti í
samningum við Alexander Korda um að
gera mynd í Englandi. Jafnframt átti hann
að vera að hugleiða tilboð um að gera
mynd í Sovétríkjunum, alveg að eigin geð-
þótta. En Chaplín gat ekki fengið sig til
þess að yfirgefa vinnustofu sína og starfs-
fólk. Blaðamaður nokkur sem heimsótti
hann meðan hann var að gera Nútímann
skrifaði:
Þarna var „fjölskyldan“ öll: Henry Berg-
man, félagi hans, og Allan Garcia, sérfrœS-
ingur í leikþjálfun, sem báSir hafa unniS
fyrir hann i tuttugu ár. Ungfrú Bella Steel
hefur veriS ritari hans í fimmtán ár. Al
Reevers, framkvœmdastjóri hans, annaSist
þegar sýningar hans á vegum Karnos fyrír
þrjátíu árum. Rollie Totheroh hefur kvik-
myndaS fvrir hann fjörutíu myndir síSan
1915.
Chaplín var hræddur um að enskur samn-
ingur myndi skilja hann frá ómissandi sam-
verkamönnum, hversu hagkvæmur sem hann
kynni að vera. Og myndi Korda leyfa hon-
um að vinna að einni mynd í tvö eða þrjú
ár, taka sama atriðið upp fimmtíu sinnum,
sleppa heilum köflum sem búið var að
undirbúa með dýrum leiksviðum?
Djarfasta kvikmynd hans, Nútíminn, var
þögul mynd eins og Borgarljósin. Að vísu
beitti hann mjög hljóðum og hljómlist sem
hann hafði sjálfur samið. Og því ber ekki
að gleyma að í lok myndarinnar lét Chaplín
rödd sína heyrast í fyrsta skipti, er hann
söng „Titine“. Þetta lag varð vinsælt um
allan heim. „Textinn" var merkingarlaus
orð og atkvæðin blanda af hljóðum úr
ensku, þýzku, ítölsku, spönsku, rússnesku
og ef til vill jiddisj. Um allan heim hafði
fólk gaman af þessum kynlegu vísum.
En eftir að Chaplín hafði farið nokknim
sinnum í kvikmyndahús í Los Angeles til
þess að fylgjast með því hver áhrif myndin
hefði á fólk, komst hann að raun um að
bömin, sem aldrei höfðu séð þögla mynd,
skildu ekki hvers vegna persónumar í Nú-
160