Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Qupperneq 22

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
«
og meira kvað að í Ameríku en víðast
annarsstaðar, — hin afkáralegu
,,kapítól“ útötuð í súlnahraungli til
að líkjast forngrikkjum. Hjartaö úr
Newyorkborg er nær því að vera í
yfirnáttúrlegri stærð en aðrar borgir
sem ég hef séð. En þó borgin kunni
vel að þjóna hlutverki sínu í dag, er
samt eitthvað í öllu eðli hennar áþekt
gróðri sem er að vaxa úr sér. End-
íngarleysi virðist eðli þessara bygg-
ínga; þær virðast ekki bera í sér víð-
erni tímans í þeirri merkíngu sem t. d.
pýramídarnir; þrátt fyrir mikilleik
sinn standa þær nær tjöldum bedúín-
ans. Hvernig skyldi þessi borg líta út
Jregar hún verður fundin af fornleifa-
fræðingum tvö þúsund árum eftir að
hér hefur hætl að vera bygð? Hvað
skyldi standast tímans tönn? Alt uin
það, varla er önnur borg uppi sem
nær sé því að vera höfuöborg þeirrar
stundar sein nú er að líða. Gesturinn
heldur í burt af Manhattaney með
mælikvarða á borgir, sem eftilvill á
hvergi við annarsstaðar né í annan
tíma. Þessir háturnar tjá heimssögu-
legt afl sem er í senn raunverulegt og
óvaranlegt. Þessi volduga lína í
mannabústöðum er í eðli sínu ein-
hvernveginn ómensk einsog öll við-
leitni til ofurmensku, óveruleg á sama
hátt og stórkostleg minnismerki kon-
únga; jafnvel lítið visubrot er betur
lagað til lánglífis. Nokkrar kynslóðir
hver frain af annarri kunna að standa
helgihljóðar andspænis ofvöxnu
minnismerki, en einn góðan veðurdag
er kanski ekkert eftir nema berir
klettarnir meðan nýar kynslóðir
halda áfram að fara með ganda vísu-
brotiö sér til afþreyíngar.
Og fólkið, sem geingur um þessar
götur?
Þegar frá er skilið svarta ívafið í
mannvef Bandaríkjanna, þá verður
ekki annað sagt en þjóðlífsmynd
strætisins beri einkenni sömu fólks-
blöndu og stórborgir Evrópu. Varla
nokkurntíma sést manngerð, sem ekki
væri jafn líklegt að hitta á stræti í
Stokkhólmi, Moskvu, London eða
Róm. Þetta er alt sama fólkið, frá
Uralfjöllum til Kyrrahafs, mismunur-
inn liggur í aukaatriðum, finst aðeins
við nákvæma athugun. Það er að vísu
færra um uppábúna kavaléra og
heldrimenn á götunum í New York en
t. d. í stórbæum Evrópu, gesturinn
rekur hér sjaldan augun í jafn svip-
mikil afgervi forstjóra, yfirbánka-
stjóra og annarra stórhöfðíngja eins-
og í höfuðborgum Skandinavíu. Róm,
London eða Madrid. Maður sem kann
við sig í gervi slíks mikilsháttar stór-
borgara, umvafinn þeim hátíðleik,
sem þar fylgir, er ekki amerískur og
orkar hlægilega á amríkana þá sjald-
an hann sést á gölu í New York eða
San Francisco; skyldi maður þó halda
annað í landi hinna miklu forstjóra
og tröllauknu bánkastjóra. Virðuleiki
gervisins er ekki mikið atriði í augum
þessara manna. Þeir hafa ekki til-
212