Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Side 71

ÞORF GREINARGERÐ
rými í suraum byggingum, heldur
hefur fólk orðið kröfuharðara, vand-
látara og vill byggingarnar látlausari
og meir í samræmi við kröfur tím-
ans.
Vitanlega hefur almenn þróun orð-
ið misjöfn og ekki sízt í fegurðar-
mati. Ég held samt ekki að bókmennt-
um né list verði skipt í belti: annars
vegar fyrir hina útvöldu og hins veg-
ar fyrir aðra. Hver rithöfundur og
hver listamaður vill láta skilja sig:
ljóðlist er ekki krossgátur og málverk
eru ekki neinar gátur. Þetta er vitan-
lega ekki sama og að hvert listaverk
eigi hver maður að skilja undireins.
Ég man vel hversu mikið var hlegið
þegar Majakovskí las kvæði sitt
Manninn í Fjöllistasafninu. En nú ber
torg í Moskvu nafn Majakovskís.
Ljóst er að þróun skáldlegra hug-
mynda, ímyndana og forma getur
ekki stanzað við Majakovskí. Sim-
fóníur Sjostakovits eru torskildari en
söngvar i kvikmyndum, en það er þó
ekki sama og að þung tónlist liggi
utan við menningarheim alls almenn-
ings. Það skal játað að sumir höf-
undar okkar og listamenn tóku þann
kostinn sem minnsta mótstöðu veitti
eins og þeir væru að auka við lélegan
smekk. En við hliðina á miðlungs-
sögum hafa bóklesendur Tolstoj og
Gorkí og Sjolokov; við hliðina á
skrautlegum málverkum á listsýning-
um hafa þeir séð dýrgripina í Vetrar-
höllinni og öðrum listasöfnum.
Bættur smekkur almennings
Þjóðfélagsþróun okkar er að fara
fram úr bókmenntunum. Verksmiðju-
fólk, stúdentar, verkfræðingar og
húsmæður hafa merkilegri hluti um
bókmenntir að segja en margir gagn-
rýnendur. Allt þetta fólk heimtar
bækur með meira efni, flóknara og
djúpsærra.
Það sem máli skiptir er ekki eitt
einstakt verk né neinn einn höfundur
né heldur gáfnaskýrslur eða hvort
nýr Tolstoj er fæddur. Það sem máli
skiptir er heildarsvipur bókmennt-
anna. Á dögum Tsjekovs las fólk ekki
einvörðungu hans rit, heldur einnig
rit eftir Potapenko, Boborykín, Bar-
antsevits, Skitalets og marga aðra
venjulega höfunda. Auðvitað skildu
hinir skynsamari lesendur að Pota-
penko mundi aldrei verða líkt við
Tsjekov né Skitalets við Gorkí ung-
an; en sem heild samsvaraði rit-
mennskan andlegum áhugamálum
samfélagsins. Jafnvel hinir hvers-
dagslegustu höfundar skrifuðu um
efni sem lesendur tímaritanna Ráss-
lcoje bogatstvo og Rússkaja mysl
höfðu áhuga á. I dag leggur sovézkur
lesandi oft frá sér bók og er óánægð-
ur, því að hún hefur ekki hjálpað
honum til að skilja sjálfan sig og
heiminn umhverfis sig, hún hefur
ekki túlkað tilfinningar hans, hún
hefur ekki svarað spurningum þeim
sem þjá hann.
Hver er nú undirrót allra þessara
261