Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Síða 72

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
oísalegu umræðna um leikhússtarf-
semi okkar? Auknar kröfur leikhús-
gesta. Barnaleg leikrit þar sem endir-
inn er augljós frá upphafi, án nokk-
urrar dýpri túlkunar eða háfleygra
hugmynda né tækni, geta ekki full-
nægt kröfuin almennings. Leikstjórar
okkar og leikarar geta ekki hvílzt á
lárviðarsveigum sinum. Það eru eng-
ar sólstöður í lífi listamannsins, dag-
ar hans styttast eða lengjast. Ekki
verður lifað á sigrum fortíðar.
Ekki eru umræður miður heiftug-
ar meðal málara. Sum blöð fyrirlíta
slíkar umræður og segja að þær séu
árásir eins listamanns á annan eða
stafi af eftiröpunum sovézkra lista-
manna eftir útlendri list, eða þá
skilningsskorti ungra listamanna á
marxiskum fræðum. Þetta er rangt.
Deilur meðal listamanna stafa af
auknum þroska þess fólks sem sækir
listsýningar, af ábyrgðartilfinningu
og af óánægju. Og ég fullyrði að
óánægja listamanns með sjálfan sig
og félaga sína sé það súrdeig sem
engin list getur án verið og þróazt án.
Bókstafstrú og skilgreinmgar
Fyrir þremur árum sagði Sobolev,
félagi í akademíunni, í grein í
Pravda: „Dauðlegur fjandi allra
framfara er kreddutrú, sem setur ó-
haggandi kenningar í staðinn fyrir
sannar vísindarannsóknir. Sá óvinur
hefur enn eigi verið rekinn úr hópi
vísindamanna.“ Þessi orð eru ekki
orðin úrelt, og þau snerta ekki aðeins
þá hópa vísindamanna sem Sobolev
nefndi, heldur einnig bókmennta-
menn og lista. Kreddutrú er bein
andstæða sósíaliskrar lífsskoðunar.
Vestrænir andstæðingar okkar
dæma lélega sovézka sögu og hrópa
hneykslaðir: „Sjáðu, til hvers sósíal-
isk raunhyggja leiðir! “ Hjá þeim
sem eru andvígir sósíalisma eru skoð-
anir þessari líkar næsta náttúrlegar.
En mér finnst hart og torskilið að
fólk sem styðst við sósíaliska lífs-
skoðun, deilir á sósíaliska raunsæis-
stefnu. Pólski gagnrýnandinn Teplic
heldur að mistök sovézkra bók-
mennta verði að skýra með tengslum
þeirra við sósíaliska raunsæisstefnu.
Mér virðist að með því að álykta á
þessa lund, gangi hann veg skólaspeki
og gerist sjálfur kreddumaður við að
berjast gegn kreddutrú.
Teplic segir eins og sumir vestræn-
ir höfundar að sovézkar bókmenntir
hafi verið líflegri og ríkari fyrir
fyrsta þing sovézkra rithöfunda, en
þar var sósíalisk raunhyggja fyrst
skilgreind. Ég hef þegar tekið fram
að ófáar úrvalsbækur hafi komið út í
landi okkar síðan þing þetta var háð.
Og ég get bætt því við að fyrir þingið
áttum við bæði meiri og minni háttar
höfunda, bæði djarfa höfunda og
huglausa, bæði frumlega og ósjálf-
stæða höfunda. Samtímis Maja-
kovskí komu fram á bókakvöldum
miðlungsskáld sem reyndu að fylla
262