Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Blaðsíða 78

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
spurningum sem hræra huga þess, og
varpa ljósi á leið framtíðarinnar.
Flokkurinn hefur forystu í öllum
málum þjóðarinnar, en eðli foryst-
unnar er breytilegt eftir eðli starfs-
ins. í áætlunum um verksmiðjufram-
leiðslu eru mögulegar tölur og tíma-
takmörk. Vísindamanni sem er að
leysa tæknilegt verkefni, henta ekki
nákvæm tímatakmörk, lieldur aðeins
áætlanir í stórum dráttum. Eðlisfræð-
ingur, stærðfræðingur og líffræðing-
ur vinna að eigin hvötum, og síðar
verða verk þeirra hagnýt í iðnaði eða
landbúnaði.
Bókmenntir og listir eru þess eðlis
að þær þola ekki að þeim sé stjórnað.
Sovézkur rithöfundur fær innblástur
sinn úr lífi alþýðunnar, og þetta er
helzta forysta flokksins í bókmennt-
um. Rithöfundurinn tekur virkan þátt
í að byggja upp kommúnisma, jafn-
vel þótt félagsleg starfsemi hans fari
eingöngu fram við skrifborðið.
Síðan á tuttugasta þinginu hefur
versnað aðstaða þeirra sem spyrja
meinfýsinna spurninga eins og þeirr-
ar sem varpað er fram hér að fram-
an, en hins vegar batnað aðstaða
bókmennta. Það sem ég er að deila á,
er ekki kommúnisk stefna í bók-
menntum, heldur skrifstofuveldi.
Bókmenntir og líl
Rithöfundur verður að lifa lífi
þjóðarinnar, taka þátt í vandamálum
samfélagsins og varpa Ijósi á sál-
fræðileg vandamál sem ekki eru nægi-
lega ljós. Það er ekki nóg fyrir rit-
höfund að útskýra það sem hann hef-
ur lesið sjálfur í dagblöðum. Hann
verður að taka þátt í að byggja upp
samfélagið, þróa menningu, efla and-
lega grósku. Hann getur gert það ef
hann afhjúpar innri heim persóna
sinn með slíkum sannleika og slíkri
dýpt að lesandinn fái betri skilning
á sjálfum sér og þeim sem hann um-
gengst og sé færari um að losna við
það sem er illt, lágkúrulegt og óæski-
legt í umhverfi þeirra og þeim sjálf-
um.
Ef rithöfundur lítur ekki á verk
sitt sem köllun, heldur sem starf,
missir hann ekki eingöngu álits, held-
ur verður gagnslaus. Ekki geta allir
orðið snillingar, en allir verða að
muna hver sé skylda höfundarins. Til
að vera sannur rithöfundur er ekki
nóg að vita hvernig á að setja saman
sögu eða leikrit, þó að það sé að
sjálfsögðu einnig nauðsynlegt. Mað-
ur verður að setja hjarta sitt og sál
sína í ritstörfin og fremur vera spá-
maður en endursegjandi.
Erfiðustu skrefin eru að baki. Sam-
félag sem á eftir að láta rætast vonir
framsækins mannkyns hefur verið
stofnað. í fyrsta sinn í sögunni eru
það ekki fáir útvaldir sem fást við
menningu. Eins og milljónir annarra
skólamanna hefur kennslukonan sem
skrifaði mér bréfið, gert mikið til að
breiða út og auðga menninguna. Hún
268