Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Síða 86

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
við Sama, og um leið sama sviðmyud
úr leikritsbroti Grillparzers. Inn á
milli brá fyrir litríkri mynd af mál-
verki eftir Delacroix og landslagslýs-
ingu eftir Flaubert. Það, að Cervantes
særðist, er her Karls keisara V. gerði
áhlaup á Algeirsborg, og óteljandi ein-
stök atriði töfruðust ljóslifandi fram
í hug mér, er ég nefndi eða einungis
hugsaði orðin Alsír og Túnis. Tvö
þúsund ára barátta og saga miðalda
og óteljandi sambönd önnur flykktust
fram í hugann, allt, sem ég hafði lesið
og lært frá bernsku, fyllti þetta eina
orð lifandi inntaki, er það hvarflaði
um hugann. Og ég skildi, að hæfileik-
inn eða náðargáfan að hugsa í stórum
víddum og mörgum samböndum, að
þessi aðdáanlega og eina rétta aðferð
að skoða heiminn likt og út frá mörg-
um flötum, getur einungis fallið þeim
í skaut, sem til viðbótar sinni eigin
reynslu hefur einu sinni tileinkað sér
þá reynslu frá mörgum löndum,
mönnum og tímum, sem varðveitt er
í bókum, og mér rann til rifja, hversu
skynheimur þess manns hlýtur að
vera þröngur, er fer á mis við bækur.
En einnig það, að ég hugleiddi þetta
allt, að ég gat fundið svo sárlega til
þess, hversu þessi vesalings Giovanni
fór á mis við aukna veraldargleði,
þessi gáfa að geta komizt við af óvið-
komandi örlögum, er ég kynntist af
tilviljun, átti ég hana ekki því að
þakka, að ég fékkst við skáldskap?
Því að er vér lesum, hvað gerum vér
þá annað en að verða þátttakendur í
innra lifi annarra manna, að sjá með
þeirra augum, hugsa með heila
þeirra? Og nú minntist ég æ ljósar og
af þakklátum huga út frá þessari einu
innblásnu örskotsstund óteljandi
hamingjustunda, sem bækur höfðu
veitt mér. Hvert dæmið af öðru skip-
aði sér á himinfestinguna eins og
stjarna við stjörnu, ég mundi eftir
einstökum skiptum, er líf mitt hafði
verið víkkað út fyrir þröng vanþekk-
ingartakmörk, heimurinn hafði öðl-
azt form og skipan og ég drengurinn
hughrif og reynslu, sem voru mátt-
ugri en mjór og óþroskaður likaniinn
eins og hann var þá. Og þess vegna —
nú skildi ég það — orkaði það svo
feiknasterkt á sál barnsins, er það las
rit Plutarks eða sjóferðaævintýri Jóns
miðskipsmanns eða veiðimannssögur
Skinnfeldar, Jiví að nýr heimur, villt-
ari og blóðheitari, brauzt inn fyrir
lúna borgaralegu híbýlaveggi og
sprengdi Jiá jafnframt utan af sér: í
fyrsta sinn hafði ég skynjað af bókum
hinn víða, ómælanlega heim vorn og
fundið heita löngun til að kynnast
honum. Mestan hlutann af allri eftir-
væntingu vorri og Jirá, Jiessari löngun
eftir að ná út yfir oss sjálf, Jiennan
dýrmætasta Jiátt eðlis vors, allan
Jiennan heilaga Jiorsta eigum vér að
þakka salti bókanna, sem rekur oss
til að drekka í oss nýja og nýja
reynslu. Ég minntist mikilvægra
ákvarðana, sem ég átti bókum að
276