Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Side 109

Erlend tímarit
eameiginlega vígi sínu í Austurlöndtim
nær, Egyptalandi. Ekkert neyddi ísraels-
menn til að snúast á sveif með hluthöfum
Súezskurðarfélagsins. Astæðurnar með og
á móti lágu í augum uppi; það var óhugs-
andi að kenna báðum aðilum um og eigna
hvorum sinn skammtinn af réttlætinu og
ranglætinu. ísraelsmenn gengu ranglætinu
á hönd með húð og hári, bæði í siðferði-
legu og pólitísku tilliti.
Á yfirborðinu eru átökin milli Araba og
Israelsmanna ekki annað en samsláttur
tveggja stríðandi þjóðernisstefna sem hrær-
ast hvor um sig innan vítahrings þótta-
fullrar sjálfsréttlætingar. Frá sjónarhóli
sértækrar alþjóðahyggju væri ekkert auð-
veldara en að vísa báðum á bug sem jafn
fáfengilegum og afturhaldssömum. En með
slíku viðhorfi væru allar félagslegar og
pólitískar aðstæður virtar að vettugi. Það
er óheimilt að leggja þjóðernisstefnu fólks
í hálfnýlendum eða nvlendum sem berst
fyrir frelsi sínu, að jöfnu siðferðilega og
pólitískt við þjóðernisstefnu sigurvegara og
kúgara. Hin fyrri á sér sögulega réttlæt-
ingu og felur í sér framfaraafl sem hin síð-
arnefnda hefur ekki til að bera. Það er
greinilegt að þjóðernisstefna Araba til-
heyrir ennþá fyrri flokknum, en sama verð-
ur ekki sagt um ísrael.
Þjóðemisstefna hinna arðrændu og kúg-
uðu er samt ekki hafin yfir gagnrýni, því
að á ferli hennar eru tvö mismunandi ævi-
skeið. Á fyrra skeiði hefur framfaraviljinn
yfirhöndina, á hinu síðara koma afturhalds-
hneigðir upp á yfirborðið. Þegar sjálfstæð-
ið er orðið að veruleika eða því sem næst
hefur þjóðernisstefnan hneigð til að skilj-
ast frá byltingarinntaki sínu og breytast í
afturhaidssama hugmyndafræði. Þetta hef-
ur gerzt í Indlandi, Indónesíu, Israel og
jafnvel að vissu marki í Kína. Sérhver
þjóðernisstefna hefur meira að segja á
byltingarskeiði sínu snefil af óræði (irra-
tionality), hneigð til einsýni og útilokunar,
þjóðemislegrar sjálfhverfu og kynþátta-
ofstækis. Þrátt fyrir sögulega verðleika
sína og framfarahlutverk inniheldur ara-
bísk þjóðemisstefna einnig slíka þætti.
Ófriðurinn í júní sýndi fram á ýmsa
snögga bletti í stjómmálakenningum og
-athöfnum Araba: skort á pólitískri stjóm-
list; hneigð til geðrænnar sjálfselsku; og
óhóflegt traust á þjóðernis-lýðskrumi. Til
þessara veikleikjamerkja má rekja ýmsar
meginorsakirnar fyrir ósigri Araba ...
Það er alkunna að stríð er tæki til að
fleyta stjórnarstefnunni áfram. Sex daga
stríðið hefur opnað augu manna fyrir því
hve núverandi stjómarkerfi Araba er til-
tölulega vanþroskað. Israelsmenn eiga ekki
eingöngu sigur sinn að þakka því að þeir
urðu fyrri til, heldur einnig því að þeir
búa við nýtízkulegri efnahags-, stjórnmála-
og hernaðarskipan. Stríðið var að vissu
leyti prófsteinn á þjóðfélagsframfarir sem
náðst hafa í ríkjum Araba á þeim áratug
sem liðinn er frá Súezstríðinu, og það
hefur sannað áþreifanlega hversu ófull-
nægjandi þær eru. Samfélagsgerðum í
Egyptalandi og öðrum Arabaríkjum og
stjórnmálahugmyndum þeirra hefur þokað
miklu hægar fram á við en fólk sem hættir
til að gylla fyrir sér arabískt stjórnarkerfi,
hefur gert sér í hugarlund.
Vitanlega á hin landlæga vanþróun ræt-
ur að rekja til félagslegra og efnahagslegra
skilyrða. En hugmyndafræðin og stjómar-
farsaðferðimar eiga einnig nokkra sök á
henni. Ég á hér við einsflokkskerfið, dýrk-
un nasserismans og bann við frjálsum um-
ræðum. Allt hefur þetta staðið stjórnmála-
þroska almennings og sósíalísku upplýs-
ingastarfi fyrir þrifum. Neikvæðar afleið-
ingar þessa hafa gert vart við sig á ýmsum
sviðum. Þegar allar meiri háttar stjórn-
málaákvarðanir eru teknar af einvöldum
foringja, þá tekur almenningur að öllu
203