Tímarit Máls og menningar - 01.12.1969, Síða 177

Umsagnir um bækur
Einar ríki
Þegar Þórbergur Þórfíarson lank við að
skmásetja ævi Áma Þórarinssonar klerks
vax öllxun læsum Islendingtun Ijóst, að ís-
lenzkar bókmenntir vom einu öndvegis-
verkdnu auðugri, og mundi seint fymast.
Ævi Árna Þórarinssonar var ekki aðeins
ævisaga í venjulegum skilningi, heldur saga
íslenzks marmlífs, er spannaði hátt upp í
heila öld og sögusviðið var ekki einasta
þetta venjulega j'arðneska síldarplan til-
verunnar, heldur hurfu hér heimur og him-
inn til hvor annars, framliðnir menn höfðu
þar ekki minna hlutverki að gegna en þeir
sem í holdinu voru, sjálfur erkióvinurinn
rásaði um sveitir og freistaði kiteppusjóðs-
bænda og drottinn taldi ekki eftir sér al-
mættisverkin þegar fara þurfti heilögum
höndum um læri prófastsfrúarinnar svo að
hún gekk alheil, þótt áður hefði verið
kreppt af gigt. En í þessu efni er hin nýja
lífssaga,1 sem Þórbergur hefur tekið að
skrá í elli sinni æði ólík ævi prófastsins.
Hér eru ekki furðusögur festar á blað.
Hið yfirskilvitlega, það sem er af öðrum
heimi, skipar lítinn sess á blöðum þessara
bóka, þótt því bregði fyrir einstaka sinmum
eins og litlu feimnu barni. Því að hér ríkir
„síldarplanið" í allri sinni dýrð og tign:
fiskur og slor og lifur og fnykur af limda
og fýl, en þegar á líður ævisöguna má
1 Einar ríki. I. bindi: Fagurt er í Eyjum,
II. bindi: Fagur fiskur í sjó. Þórbergur
Þórðarson skráði. Helgafell 1967 og 1968.
280 og 295 bls.
kenna hins sæta ilms, er jafnan leggur af
guði vorum ágætum — Mammoni. Þetta er
ævisaga Einars Sigurðssonar úr Vestmamma-
eyj’um, sem enginn kannast við nema hamn
sé kallaður viðumefni sínu: Einar ríki.
Nafngift þessi er fremur fágæt hér á landi
á vorum tímum, en var nokkuð algeng fyrr
á öldum. Nú er land vort land blásnauðra
kapítalista, sem líta fjálgum1 augum til
himins svo segjandi: hér em engir ríkir!
En Einar Sigurðsson frá Heiði í Vest-
mannaeyjum ber nafn sitt með stolti þess
manns, sem hafizt hefur úr engu af eigin
afla til auðsældar og stórbrotins athafna-
lífs á voru síldarplani.
Þegar það spurðist, að Þórbergur Þórð-
arson va:ri nú byrjaður að skrá ævisögu
Einars ríka að sjálfs hans fyrirsögn urðu
m'argir eilítið felmtraðir. Bæði var það, að
klenkurinn gnæfði við himin á baksviðinu
og skyggði á allt sem lægra var á lofti í
náttúrunni, og eins var hitt, að pólitískum
hreintTÚarmönnum þótti þá illa komið helg-
um sið, er svo róttækur bolsi og refsávönd-
ur auðvaldsins á síldarplani voru tæki að
skrásetja ævi og afrek þess kapítalista,
sem einm bar nafn af auði sínum. Þegar
fyrsta bindið kom út, Fagurt er í Eyjum,
fannst flestum þeim, sem ég átti tsal við,
fátt um bókina, en aftur heyrði ég marga
hrósa næsta bindi, Fagur jiskur í sjó. Mig
grunar, að þessir misjöfnu dómar um bæk-
urnar stafi framar öðru af því, að í seinma
bindinu er viðburðarásin, sem að líkum
lætur, öll í stænri sniðum en í fyrsta bind-
inu: þar sjáum við Einar í Boston, svo
399