Tímarit Máls og menningar - 01.10.1970, Síða 6

Tímarit Máls og menningar
fjarðarbotns. Og úti fyrir Hornafjarðarósi óðu ekki síldartorfurnar, þar sem
einn lukkunnar pamfíll gat orðið stórauðugur maður á einni síldarvertíð.
En Austur-Skaftfellingar höfðu fyrr sótt fisk í sjó og hvergi við hetri
aðstæður en við Hornafjarðarós. Þeir höfðu aldrei talað um gróða við að
draga fisk úr sjó, og orðið tap þekktist ekki heldur í því sambandi. Þeir
höfðu beðið manntjón við brimsandana, en án þeirrar bjargar sem borin
var fram við þá sömu sanda, hefðu tugir og hundruð farizt úr hungri á móti
hverjum einum, sem brimaldan svalg. En þessi viðskipti heyrðu ekki undir
hugtökin tap og gróði og hreint ekki eins og við þekkjum þau í sambandi
við sjávarútveg nútímans. Ut á sjóinn hættu menn sér ekki til að græða,
heldur einfaldlega til að lifa í frumstæðustu merkingu þess orðs.
4.
Nú þykir það undirstaða alls sjávarútvegs og frystiiðnaðar, að fyrir hendi
sé auðmagn. En Skaftfellingarnir, sem settust að á Höfn til að skapa sér og
næstu kynslóðum lífvænlega aðstöðu, höfðu ekki auðmagn í höndum og
áttu ekkert innangengt í hallir þess á íslandi. En Skaftfellingar hafa ekki
síður en aðrir íslendingar lifað á því um aldir, að gefast ekki upp fyrir
erfiðleikum skilyrðislaust, en leita ráða við hverjum vanda. Það hafði fyrr
þurft á veraldarfj ármunum að halda til að koma sér upp fleytu, svo að hægt
væri að komast út á sjóinn í bjargarleit. En það gerðu menn með því að
leggja saman krafta sína. Og vera má, að í því felist leyndardómur efnahags-
legrar afkomu á Höfn, hve lífsstríð íbúendanna þar er í nánum tengslum við
lífsstríð þeirra, sem á undan fóru, en framandi efnahagsöfl lítt leitað þar
landnáms í anda ríkjandi viðhorfs um flótta frá liðnum tíma. Til Hafnar
flutti enginn með sér auð. Sumir áttu smáupphæðir í Innlánsdeild Kaup-
félagsins, og safnast, þegar saman kemur. Þeir höfðu átt sinn þátt í því
ásamt öðrum sveitungum að taka verzlun héraðsins í sínar hendur, og reynd-
ar varla annarra kosta völ, því að annars staðar voru blómlegri beitarlönd
fyrir þá, sem vildu ávaxta fé sitt í þeirri þjónustusemi við náungann, er
verzlun nefnist. Þetta kaupfélag þeirra á Höfn er þeim héraðsbúum miklu
meira en gengur og gerist með kaupfélög yfirleitt. Það er lifandi tákn þess
afls, sem eining og samvinna og samhjálp eignalítillar alþýðu á yfir að ráða,
þótt hver og einn megi sín ekki mikils. Það er tengistöð sameiginlegra hags-
muna allra héraðsbúa. Hafnarkauptún slitnaði aldrei úr tengslum við sveit-
irnar. Fólkið í sveitinni hyggði það sem kjarna sinn og miðstöð án allrar
100