Tímarit Máls og menningar - 01.10.1970, Blaðsíða 90

Tímarit Máls og mcnningar
Leikur þér að því ... Þú hefur heldur bet-
ur citthvafí aS segja frá, þegar þú kemur
til baka.“
En Temple fellur djúpt. Vegna hennar
drepur Popeye mann, og nauffgar henni
svo á hræðilegan hátt. Henni er komið fyrir
á lióruhúsi. Allt verður vani, eiginlega er
hún nærri stolt af reynslu sinni, — og
girnd flæðir yfir borgarastelpuna eins og
villtur gróður. Því einungis þunn húð skil-
ur siðmenninguna frá samsvörun sinni,
undirheiminum. Að lokum ber Temple
vitni gegn hinum saklausa, skjólstæðingi
Hórasar Benbow. Lýðurinn tekur hinn sak-
lausa af lífi án dóms og laga.
Hóras og Temple snúa aftur heim í ör-
yggið. Heimkoma lögfræðingsins:
„Hann bjó í nýju húsi, sem stóð á sæmi-
lega stórri grasflöt og trén, öspin og hlyn-
urinn, sem hann hafði sett niður, voru
ennþá ung. Hann var ekki kominn að
húsinu, þegar hann sá rósrauð dragtjöldin
fyrir gluggunum á herbergi konu sinnar.
Hann fór inn um bakdyrnar og kom að
herbergisdyrum hennar og leit inn. Hún
lá uppi í rúmi og las, blaðsíðubreitt tíma-
rit tneð litaðri kápu. Lampaskermurinn var
rósrauður. Á borðinu var opin sælgætis-
askja.
— Ég er kominn aftur, sagði Hóras.
Hún leit á hann yfir ritið.
— Læstirðu bakdyrunum? sagði hún.“
Á hverjuni föstudegi mun hann á ný
flytja heim kassa af rækjum, og tilvera
hans mun h'ða í fölnandi röð af daunillum,
þornandi dropum á gangstétt í Mississippi.
Heimkoma dótturinnar:
„Á hljómsveitarpallinum var hljómsveit
að leika, íklædd himinbláum búningum
hersins. Húli lék Massenet og Scriabine og
Berlioz, sem hljómaði eins og þunnt lag af
uppskrúfuðum Tjækovskí ofan á gamalli
brauðsneið, nieðan liúmið leystist upp í
glitrandi dropa, sem duttu af trjánum nið-
ur á hljómsveitarpallinn og rökkvaðar regn-
hlífar, ásýndum eins og mergð af sveppum
... Temple faldi geispa í lófa sér, tók síð-
an upp púðurdós og opnaði, svo að við
benni blasti smækkuð andlitsmynd, ólund-
arleg, ánægjusnauð og dapurleg. Við hlið
hennar sat faðir hennar með hendurnar
krosslagðar á stafhnúðnum; stfft yfirvarar-
skeggið perlað raka eins og döggvað silfur.
Hún lokaði púðurdósinni, og augu hennar
undir nýjum, tízkulegum hattinum virtust
fylgja tónbylgjunum, samsamast deyjandi
málmhljómnum, yfir tjörnina og trjábog-
ann handan hennar, þar sem dauðakyrrar
drottningar úr skellóttum marmara störðu
út í rökkrið, og áfram upp í himininn,
sem lá flatur og yfirbugaður í armlögum
við árstíð regns og dauða.“
í þessari skáldsögu, eins og í öðrum
verkum sínum, reynir Faulkner að finna
nýjar víddir í mótun mannlegra örlaga.
Fyrir hendi eru skýrar og beinar þjóðfé-
lagslegar aðstæður. Aftur á móti forðast
hann hið einfalda, beina orsakasamhengi,
hina beinu afleiðslu allra aðstæðna og per-
sóna frá þjóðfélagslegri hlið, eða frá hinu
rökrétta og þessvegna yfirborðskennda sam-
hengi. Það eru til tveggja vídda skáldsög-
ur, þar sem persónumar eru varla meira
en skuggar þjóðfélagslegra hreyfiafla á
einum fleti. Enn eru aðrar tveggja vídda
skáldsögur, þar sem höfundurinn af ótta
við of einfalda endurspeglun margþættra
sambanda, setur manneskjur, hluti og at-
burði, hlið við hlið, án þess að gera upp
á milli þeirra, og hafnar dýpt og fjarvídd
(eins og til dæmis Robbe-Grillet í le Voy-
eur). Faulkner hræðist eins og aðrir gagn-
rýnir nútímahöfundar að taka hinn „gefna“
raunveruleika sem gefinn. Til þess að
sprengja sundur heim hlutvenzla, venja og
hefða, til þess að komast að eðH hlutanna,
velur liann öfgakennt dæmi, afhjúpar í
óvenjulegu það sem er einkennandi. Hníf-
184