Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Page 111

Shemmtilegt er myrkrið
hann þessari samsemd hins háa og lága við tvíþætt hlutverk eins hinna ágæt-
ari líffæra karlmannsins: þvaglát og sáðlát.30
Nú vill svo til að Fyrirbærafrœði andans er sú bók Hegels sem Karli Marx
þótti mest til koma fyrir mannvits sakir. Því er ekki ótrúlegt að Jóhann Páll
hafi einmitt hana í huga er hann kallar heimspeki Hegels „fullkomnustu
mynd horgaralegrar heimspeki“.31 Sjálfur er ég hins vegar öðrum þræði á
sama máli og draugurinn og tel að myrkrið eigi til að vera skemmtilegt. Því
ætti Jóhann Páll að mínu viti að þýða þetta höfuðrit borgaralegrar heim-
speki á íslenzku og auka það útleggingum frá sjónarhóli sínum og Rósu
Luxemburg. Hér með legg ég til að Ríkisútvarpið standi straum af þýðing-
unni og fái síðan Flosa Ólafsson til að stjórna flutningi hennar siðdegis á
sunnudögum, endurtekið á miðvikudögum: Góðir áheyrendur! (Rúmm,
búmm) Hin óviðjafnanlega og ógnþrungna opinberun: hauskúpan (búmm)
og heimsandinn____
IV
Engurn er alls varnað
Hér að framan hefur einvörðimgu verið spjallað um náttúruspeki Hegels:
þá viðleitni hans og annarra frumspekinga sem einn ágætasti líffræðingur
samtímans hefur kallað „dægradvöl þýzkrar ættar sem virðist ekki einu
sinni fyrir tilviljun (og það ekki þótt yfrið nóg sé um hana) hafa lagt hið
allra minnsta af mörkum til mannlegrar hugsunar“.32 En þar með er draum-
urinn ekki búinn. Því eins og fram kemur í Tilraun um manninn var Hegel
engu minni áhugamaður um mannfélagið en aðra þætti sköpunarverksins:
vangaveltur hans um sögu þess og samtíð skipa raunar sýnu meira rúm í ritum
hans en náttúruspekin. Þessar vangaveltur sýna eins og hinar að hann hefur
lesið ókjörin öll um söguleg efni. Og sá lestur hans má vel heita lestur, enda
reyna flest sögurit ekki meira á nákvæman skilning lesandans og vald hans á
beitingu hinna örðugustu hugtaka en ósköp venjuleg blaðagrein. Um rit
Hegels um málefni mannfélagsins má því hafa áþekk orð þeim sem Jóhann
Páll hefur réttilega um síðari rit Marx og „þá geysilegu staðreyndaþekkingu,
sem þau byggjast á“ (JPÁ 173).
Nú má segja um Hegel eins og okkur hin: engum er alls varnað. Því hver
maður hlýtur að kannast við að af ritum Hegels um söguleg efni og önnur
þeim skyld má eitt og annað læra, enda höfðu þau á sínum tíma nokkur
áhrif í hollustuátt á þá þýzku sagnaritun sem þeir Niebuhr og Ranke lögðu
301