Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Blaðsíða 41

Shakespeare á meðal vor — Vélin Mikla
V
I Ríkarði þriðja er aðeins að finna svör við nokkrum af þessum miklu
spurnum. I þessum harmleik, sem er morandi af ódáðum, svo að jafnvel
tekur fram Títusi Andrónikusi, verður aðeins ein persóna vör við samvizku
og lætur eina svipstund sjá á sér hik. Það er keyptur morðingi, annar þeirra
sem Ríkarður sendir til að drepa hertogann af Klarens í Turnkastala.
FYRSTI MORÐINGI: Hvað? ertu bræddur?
ANNAR MORÐINGI: Ekki við að drepa hann; til þess hef ég umboðsvald;
en fordæmingin fyrir að drepa hann, þar bjargar ekkert umboðsvald.
í þessum heimi konunga, biskupa, dómara, ráðherra, lávarða og hers-
höfðingja, er aðeins einn maður sem eitt andartak hikar við að fremja
morð, og það er sá sem stundar þá iðju að myrða fyrir peninga. Hann er
ekki smeykur við að traðka á lögum ríkisins eða skipan þjóðfélagsins. Hann
veit að þar gegnir hann tiltekinni stöðu; ekki fjarska heiðarlegri, en engu
að síður er hún umborin og nauðsynleg. Hann hefur umboð til þessa morðs
frá konungi sjálfum. Leigumorðinginn óttast hinzta dóm, fordæmingu og
Helvíti. Hann er eini trúmaðurinn í leiknum. Hann heyrir rödd samvizk-
unnar, en áttar sig á því um leið, að samvizka getur ekki átt samleið með
lögum og skipan þess heims sem hann lifir í, að hún er eitthvað óþarft,
hlægilegt og til vandræða.
ANNAR MORÐINGI: Þá tek ég ekki við henni; þetta er háskagripur; hún
gerir mann að gungu. Það er ekki hægt að stela án þess hún ákæri mann,
ekki hægt að bölva, svo hún sé ekki með nöldur, ekki leggjast með konu ná-
ungans, svo hún sé ekki að snuðra í því. Þetta er sneypuleg lúpa, sem derrir
sig þó í brjósti manns; hún er allsstaðar dragbítur. Einusinni kom hún mér
til að skila pyngju með gulli, sem ég fann af hendingu. Hún setur hvern
mann á vergang sem hýsir hana. Hún er rekin úr borg og byggð einsog skað-
ræði; og hver sem vill sér vel farnist, reynir að treysta á sjálfan sig, og lifa
án beonar.
Aðeins tveir menn í þessum leik hugleiða skipan heimsins: Ríkarður
konungur þriðji, og keypmr morðingi. Sá sem er á efsta þrepi lénsstigans,
og annar, sem stendur fyrir neðan hið lægsta. Ríkarður er aldrei í vafa;
leigumorðinginn hikar andartak. En báðir sjá þeir Vélina Miklu jafn-skýrt,
sinn undir hvoru sjónarhorni. Hvoragur þeirra er haldinn neinni blekk-
ingu; þeir eru hinir einu sem mega án hennar vera. Þeir taka heiminn einsog
hann er. Og vel á minnzt: konungurinn og leigumorðinginn era tákn fyrir
135