Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Page 27

Banadarísk sagnagerð eftir setnna stríð
meiri einurð, hispursleysi, hugarflugi og uppreisnarhneigð en nokkur annar.
Þó hann hafi skrifað fleiri en eina bók sem telja má til meistaraverka, þá
er andleg stærð hans miklu fremur fólgin í þeim samruna lífs og listar
sem allt æviverk hans er órækur vottur um. Á svipaðan hátt og Heming-
way hefur hann gert sjálfan æviferil sinn að nokkurs konar þjóðsögu, en
hann hefur komist langt fram úr meistaranum því hann hefur á skilmerki-
legan og vekjandi hátt fjallað um öll hin stóru vandamál samtíðarinnar,
ekki aðeins í skáldsögum heldur einnig í bókum um stjórnmál, félagsmál,
heimspeki, kynferðismál og margt fleira. í öllu sem hann sendir frá sér
kemur fram óseðjandi þörf til að ganga á hólm við söguna, náttúruna, sam-
félagið, heiminn allan, í því skyni að finna örlögum mannsins á jörðinni
háleitara, marktækara og manneskjulegra form. I rimm hans fer saman
rómantískur hetjuskapur, andlegt hugrekki, leiftrandi andagift, stórbrotið
skopskyn og eitthvað í ætt við kynferðislega skynjun á innsta eðli tilver-
unnar. I einum skilningi lítur hann á veröldina sem vígvöll guðs og
djöfuls, þar sem maðurinn hefur sínu ótvíræða og mikilvæga baráttuhlut-
verki að gegna. Að hans mati velmr allt á því hvers eðlis það vald er sem
ræður örlögum okkar frá degi til dags. Einmitt af þeim sökum hefur Mailer
tekið virkan þátt í stjórnmálum og jafnvel verið í framboði til forseta-
kosninga. Hann hefur margoft skipt um pólitískar sannfæringar, verið
frjálslyndur umbótasinni marxisti, hippi og stjórnleysingi og telur sig nú
til hinnar nýju vinstrihreyfingar vestanhafs. Hann hefur staðfastlega og
linnulaust barist gegn þeim teknókrömm og stórfyrirtækjum sem í reynd
fara með völd í Bandaríkjunum og hann líkir við krabbamein í þjóðar-
líkamanum. Lífsneisti hvers einstaklings og hvers samfélags felst að hans
mati í ástinni, áhætmnni og hinu óhefta hugarflugi.
Norman Mailer hóf feril sinn 23 ára gamall með metsölubókinni „The
Naked and the Dead“ (1948), sem af flestum er talin eitt besta bandarískt
skáldverk um seinni heimsstyrjöld. Sagan gerist á eyju í Kyrrahafi og lýsir
herbúðalífi á ákaflega nakinn og nærgöngulan hátt. Um leið og hún dregur
upp hrollvekjandi mynd af hráu og handahófskenndu lífi hermanna á stríðs-
ámnum og glundroðanum í sjálfum hernaðinum, speglar hún þær póli-
tísku andstæður sem áttu eftir að setja svo sterkan svip á árin eftir styrj-
öldina. Átök sögunnar em persónugerð í þremur einstaklingum: framsýn-
nm en einræðishneigðum hershöfðingja, frjálslyndum yfirforingja sem er
mannhatari og undirforingja sem er einsýnn og öfgafullur einstaklings-
hyggjumaður. Óhugnaður, ósigrar og tortíming em daglegt brauð manna
357