Tímarit Máls og menningar - 01.02.1983, Qupperneq 41

Kjarnorkuvopna.la.us svttði
Alva Myrdal (12) hefur verið ómyrk í máli í úttekt sinni á hugmyndinni
um útþynningarsvæði. Hún telur þetta byggjast á ranghugsun og bendir
m.a. á það sem að ofan segir um Kolaskaga og Eystrasaltslöndin og getur
þess að ranglega sé litið á Eystrasalt sem norrænt innhaf. Síðast en ekki síst
bendir hún á að Norðurlönd geti aðeins borið ábyrgð á og séð um eftirlit í
eigin löndum.
Nú virðist liggja nokkuð ljós fyrir sú niðurstaða að miða beri við
yfirráðasvæði Norðurlanda, þ.e. þurrlendi, land- og lofthelgi, enda virðist
svo þurfa að vera, eigi samningurinn að standast samkvæmt alþjóðarétti.
Vegna stöðu Islands og vaxandi hernaðarumsvifa beggja risaveldanna í
hafinu umhverfis landið voru SHA óánægð með svona þröng mörk og
lögðu til að svæðið næði til efnahagslögsögunnar eða 200 mílna í stað
fjögurra. Þetta var ekki talið mögulegt, þar eð svæðið tæki þá yfir alþjóða-
siglingaleiðir sem nytu verndar alþjóðaréttar. Hins vegar mætti þetta mikl-
um skilningi enda í samræmi við tilgang myndunar þessa kjarnorkuvopna-
lausa svæðis, að það verði ekki til þess að vígbúnaður aukist annars staðar.
Jafnframt var lögð áhersla á að þetta væri einungis fyrsta skref sem
Norðurlöndin tækju og einnig bent á hugsanleg viðbótarákvæði um þetta
atriði. Ef litið er til reynslunnar af viðleitni til að friða Indlandshaf (3), sem
að nokkru tekur til opins hafsvæðis, þá sýnist verða torsótt að ná friðun á
efnahagslögsögu okkar. Ekki svo að ástæða sé til uppgjafar, síður en svo, því
að það skiptir Islendinga gífurlega miklu að ná slíku fram.
3) Skilgreining á kjamorkuvopnum: Það er að sjálfsögðu meginatriði til
hvaða vopna samningurinn tekur. Það virðist stefna í frekar þrönga skil-
greiningu, þ.e. að hann nái aðeins til kjarnasprengja og kjarnaodda og er það
í samræmi við Tlateloco-samninginn og samning frá 1968 um bann við
dreifingu kjarnorkuvopna. SHA voru ekki ásátt með svo þrönga skil-
greiningu og lögðu til að hún yrði víðari og tæki einnig til búnaðar sem
þjónaði og stjórnaði kjarnorkuvopnum. Samtökin töldu að þessi þrönga
skilgreining mundi draga úr gildi svæðisins til að draga úr spennu og að auki
hlytu stjórnstöðvar að vera skotmörk kjarnorkuárásar. Það kom á daginn að
fulltrúar annarra friðarsamtaka á Norðurlöndum voru ekki ánægðir með
þessa þröngu skilgreiningu eins og m.a. kemur fram í því að hér er einnig
gert ráð fyrir hugsanlegum viðbótarákvæðum. En vandinn sem við er að etja
er annars vegar, að búnaður þjónar oft jöfnum höndum hefðbundnum
vopnum og kjarnorkuvopnum, og hins vegar er erfitt að fullyrða hverju af
slíkum búnaði eða stjórnstöðvum yrði eytt með hefðbundnum vopnum og
hverju með kjarnorkuvopnum.
I þessu sambandi var sérstaklega rætt um kafbátahernaðinn, þ.e. miðunar-
tæki, stjórntæki og fleira sem tengist honum, en eins og áður hefur verið
31