Tímarit Máls og menningar - 01.02.1983, Blaðsíða 120

Tímarit Mdls og menningar
fagnandi hverju borgaralegu listaverki, ekki síður en byltingarsinnuðu. Og
þó ekki væri nema af þessum pólitísku ástæðum eiga sósíalistar að fagna
fjölbreytni í listsköpun. Vitaskuld eiga þeir líka að gera það af menning-
arlegum ástæðum — tilað fólk geti lifað innihaldsríkara lífi.
Og hér sýnist mér að byltingarsinnaðir bókmenntafræðingar geti unnið
þarft verk. Þeir geta gert greiningu einsog ég lýsti hér að framan, eða enn
frekar, gert verkefnalista fyrir lesendahóp sem gerði síðan greininguna og
ræddi hana. Það yrði jarðvegur byltingarvitundar gagnvart bókmenntum.
Og slík vitund gæti, með öðru byltingarstarfi, orðið grundvöllur byltingar-
sinnaðra listaverka. En ef við spennum kerruna framfyrir hestinn, vanrækj-
um gagnrýnina og gefum forskrift að listaverkum, þá haggast ekkert. Mestar
líkur á að við úthrópum einhverja smáborgaralega vitleysu sem byltingar-
list. Næg eru þess dæmin.6)
Niðurstaða
Ég er öldungis sammála DÞ umað við eigum að vera góðir lesendur, leggja
okkur öll „fram við að skilja það sem höfundurinn hefur fram að færa og
koma til móts við það.“ Það er rétt hjá þeim, að aðeins þannig getum við
þekkt þann veruleika sem verkin miðla, og við þurfum að glíma við (bls.
323—4). Agreiningur okkar er sá, að ég vil ekki frekari afskipti gagnrýnenda
af bókmenntasköpun. Gagnrýnendur sem vilja vera raunverulega róttækir
og jafnvel byltingarsinnaðir, eiga aldrei að segja skáldum til. Þeir eru þá bara
að reyna að koma sínu eigin verkefni yfir á skáldin — sem oft hafa ekki
forsendur til að leysa það. Og þetta verður hrein íhaldssemi; gagnrýnendur
draga einhverjar reglur af list fyrri tíma, eða af eigin borgaralegum viðhorf-
um, um hvernig eigi að skapa nýja. Fyrirnúutan hvað það er fáránlegt að
segja öðrum manni fyrir um sköpunarstarf hans. Fólk sem vill leita samfé-
lagslegra lausna, ætti að stunda fjöldagagnrýni í stað þess að ætlast til
leiðsagnar af einstökum skáldum. Byltingin er verkefni fjöldans.
Við getum ekki búist við því að fá betri bókmenntir en við nú fáum, nema
við leggjum okkur fram umað skilja það sem skáldin eru að gera.
Við megum ekki gleyma því, hve lítið íslenskt samfélag er. Það gefur
alveg einstæð tækifæri á skjótri og mikilli menningarútbreiðslu, miðað við
önnur lönd. Þráttfyrir þau alkunnu ljón sem eru í veginum (yfirvinnuþræl-
dóm með tilheyrandi lágmenningu) geta fjölmiðlar og félagssamtök miklu
áorkað. Einsog ég hefi áður bent á, er margt fólk þjálfað í bók-
menntagreiningu. Mér finnst sanngjarnt að ætlast til þess af Þjóðviljanum,
málgagni sósíalisma, að hann geri amk. tilraun með birtingu svona bók-
menntagreininga. Og örugglega eiga þær heima í vinstrisinnuðum bók-
menntatímaritum svosem TMM.
Það eru augljós sannindi, að miklu færri konur hafa fengið að njóta sín í
110