Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Page 43

Nútímaskáldskapur í lausu máli
gleymdu heldur ekki hinum gífurlega skorti á tækifærum sem maðurinn
verður að búa við í lífinu, einkum er sár skortur á menntun, leikföngum og
kvenfólki. Þetta fer dálítið eftir á hvaða aldursskeiði persónan er. I undir-
búningi eða í loftinu lágu hinar endalausu þarfir fyrir velmegun. Kannski
var það líka að skáldin voru farin að lýsa manninum eins og hann er: í sinni
eigin skrípamynd en ekki skapaður af guði. Bæði kirkjunnar menn og
róttækir vinstrimenn fóru um leið að flokka skáldskapinn eftir bölsýni og
bjartsýni. Hvorir tveggja vildu að maðurinn væri réttsýnn, duglegur til
vinnu og í svolitlum engladúr.
Sá vandi að vera karlmaður var mikið uppi á teningnum, eins og við sjáum
í sögu Namora. Þó var vandi kvenna enn vinsælla efni. Konan þverfótaði
ekki í hugarheimi sínum eða heiminum fyrir vandamálum og hætti því að
hugsa en lifði í listrænu vændi, bæði í eldhúsum og hvar sem hún steig fæti.
Bestu og áræðnustu rithöfundarnir risu þó upp fyrir „kröfu dagsins". Þeir
beittu tækni á sviði lista sem enginn veit með vissu í hverju er fólgin. Meðal
þeirra var Alves Redol (1911 — 1969). Líf fólks og lífsbarátta sagnapersóna
hans er sett á svið í héraðinu Ribatejo. Vinsælasta verk hans er Constantino
guardador de vacas e de sonhos (Konstantín, kúahirðir og drauma). Onnur
afar vinsæl verk hans eru A barca dos sete lemes (Skip með stýrin sjö) og
Barranco dos cegos (Blindragil). Yfir verkum skáldsins bylgjast hlýr andi og
hæfileikarnir skína í gegn oft áþekkir háðsku brosi.
Jose Gomes Ferreira, fæddur 1900, er eitt höfuðskáld nýraunsæisins í
ljóðum, skáldsagna og smásagnagerð. Hann er einslags samviska þjóðarinn-
ar, en laus við tilsagnarhneigð í verkum sínum og hina ábúðarmiklu
framkomu sem rithöfundar í þannig hlutverki temja sér. Trúlega hefur
nærvera stjórnar Salazars svipt skáldið frelsi til að glata því sjálft. Listamenn-
irnir urðu að leika í sínum hópi hlutverk andlegra leiðtoga án þess að
komast í raun á sviðið þar sem keppt er um hlutverk þjóðskáldanna og
þjónkun við þjóðarandann. I lausu máli eru þekktustu verk Ferreira Aven-
turas de Joao sem medo (Ævintýri hins óttalausa Jóns) og sögurnar Os
segredos do Lisboa (Leyndardómar Lissabonborgar).
Carlos de Oliveira, fæddur 1921, varð afar þekktur eftir útkomu skáld-
sögu sinnar Uma abelha na chuva (Býfluga í regni). Verkið hefur verið
kvikmyndað með allgóðum árangri. Það er skrifað í nýraunsæisstíl en með
ljóðrænum næstum þunglyndislegum undirtón þrár og bölsýnis. Oliveira
óx sem ljóðskáld úr hópi skálda Novo Cancioneiro, hins nýja söngvasafns
eða söngvara.
Ur sama hópi kom Manuel da Fonseca, fæddur 1911, sem er hvort tveggja
ljóðskáld og smásagnahöfundur en hefur ekki skrifað skáldsögur. Viðhorf
Manuel eru augljósust í smásagnasafninu O fogo e as cinzas (Eldurinn og
513