Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Blaðsíða 121

Goðsögur eru einatt utan við tímann
og söguna og tjá sannindi sem virðast
eilíf, en goðsögur Einars Más eiga í því
sammerkt við goðsögur ýmissa bestu
rithöfunda nútímans að þær vaxa úr
sögulegum veruleika, gerast í honum og
eru háðar honum án þess að vera skilyrt-
ar af honum með nauðung. Þannig birt-
ist tækniþróun samtímans í líki segul-
bandstækisins sem berst um hin víðu
úthöf til Tryggva bróður eftir langa bið.
Tækið blandast með skemmtilegum
hætti inn í dúfnastríðið en möguleikar
þess eru hvergi nærri fullnýttir. Þeir
möguleikar eru vitaskuld tvíeggjaðir:
segulbandið togar strákana feti lengra
inn í heim neysluhyggju og vörudýrkun-
ar en virðist þó um leið geta orðið öflugt
tæki til sköpunar og tjáningar á nýjum
vettvangi. Þannig tengist það söguleg-
asta atburðinum sem frá er greint: bítla-
æðinu sem einnig berst að ströndum
landsins og upp á hafnarbakkann um hið
úfna haf.
Koma bítlaæðisins til landsins er
skemmtilega á svið sett. Fyrsti viðtak-
andi verður Palli rolla, unglingur úr
verkalýðsstétt sem finnur á sér að nú á
að fara að safna hári, áður en boðin
berast, og er því tilbúinn að draga það
upp úr hálsmálinu um leið og hann
glatar sakleysi sínu fyrstu bítilsnóttina.
Samt er þessi þáttur í sögunni nokkuð
innilokaður og einangraður við fyrstu
sýn og má vera að ástæða hefði verið til
að tengja hann betur við aðra atburði í
yfirborðsgerð hennar. Staðan í djúp-
gerðinni er hins vegar ljós: ný uppreisn
er að fara af stað, nýr heimur í sköpun.
Ætla má að þessi uppreisn geti orðið enn
afdrifaríkari en dúfnaævintýrið þótt
ekki þurfi að draga í efa að andstaðan
verði hörð. Þannig tengir þessi þáttur
bókina fastar við tímann og vísar fram á
Umsagnir um bœkur
við: sagan mun endurtaka sig.
Það er skemmtilega glúrið að Anton
skapari skuli vera úr þeirri starfsgrein
sem varð harðast úti vegna hártísku
bítlaæðisins og verður að teljast vísbend-
ing um að hann sé í bókarlok sigraður
guð liðins tíma. Meiri óvissa er um
Didda dúfnakóng sem hverfur ósigraður
út í bláinn. Kemur hann aftur? Og þá í
hvaða líki?
Nafn sögunnar, Vængjasláttur í þak-
rennum, er sefjandi hljóð-mynd og
mundi sóma sér vel sem heiti á ljóðabók.
Það er reyndar ekki ótítt að sagnamenn
velji bókum sínum ljóðræn heiti en hér
er það óvenjuvel við hæfi því að rithátt-
ur Einars Más er ljóðrænni en maður á
að venjast í íslenskum skáldsögum, þeg-
ar undan eru skilin verk Thors Vil-
hjálmssonar. Bersýnilega er lýríkin þess-
um höfundi eiginlegt tjáningarform, að-
ferð hans til að mynda þráðlaust sam-
band við lesandann. Ljóðræn einkenni
stílsins eru skýrust í skáldlegu og oft
fjarstæðukenndu myndmáli með tals-
verðum ýkjum. Það er hér vitaskuld af
sama kyni og myndmál í Riddurum
hringstigans, en þótt Einar Már verði
naumast sakaður um hófstillingu virðist
mér hann hafa betra taumhald á mynd-
málinu hér. Sama er að segja um bók-
menntalegar vísanir. Þær voru svo
rausnarlega á borð bornar í Riddurum
að vera má að einhverjum lesanda hafi
orðið bumbult af. Ekki skortir á vísanir í
Vængjaslætti en þær eiga ótvírætt erindi.
Auk myndmáls er annað Ijóðrænt ein-
kenni á textanum miklar endurtekning-
ar, sem gera hann sefjandi, og ýmis frá-
vik frá nærtækustu orðaröð til að fá
fram sérstakar áherslur. Stíllinn verður
léttari og fjaðurmagnaðri vegna til-
breytni í setningagerð, eins og sjá má þar
sem kaflar með örstuttum málsgreinum,
591