Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Síða 61

Um Völundarkviðu
Völundi sjálfum er listræn tjáning á ytra borði tilfinningalífs hans sem er
undið tveim þáttum. Annars vegar birtist óbilandi tryggð og langlundar-
geð, en hins vegar taumlaus ofsi.
Ytri lýsing á Völundi er jafnframt tjáning á því sem býr hið innra með
honum, og að þessu leyti er naumast unnt að greina á milli ytri og innri
eiginda. I kviðunni eru þó vissar sagnir eða orðasambönd, þar sem sagnorð
skipta höfuðmáli, í mjög nánum tengslum við tilfinningalífið eitt. Völundur
situr, bíður, saknar, vaknar viljalaus, sefur ekki, gjörir vél heldur hvatt.
Opin er illúð, segir orðrétt um hann.
Maður sem flýgur um háloftin er forvitnilegur, enda hafa fræðimenn
mikið ritað um flug Völundar. Kennir þar margra grasa. Sumir hafa getið sér
þess til að hann hafi smíðað sér vængi eða eitthvað því um líkt. Slíkar
vangaveltur hafa þó mjög stuðst við aðrar heimildir heldur en sjálfa Völund-
arkviðu og duga því skammt til beinnar túlkunar á henni. Hins vegar er það
veigamikill þáttur í byggingu kviðunnar að hún hefst með flugi sem tengist
rammlega örlögum Völundar. Síðan glatar hann valdi yfir eigin örlögum,
endurheimtir það, og má segja að með brottflugi hans ljúki kviðunni. Hér
eru engin tök á því að rekja neitt til hlítar af því sem skrifað hefur verið um
flug Völundar. I grein sem Paul Beekman Taylor birti í Neophilologus árið
1963 er leitað hinna dýpri tákna í kviðunni. Þar finnur höfundur vetur og
sumar, birtu og myrkur. Sverð Völundar merkir þar ekki sverð og þá
hringurinn ekki hring. I greininni segir að menn Níðaðar hafi vanað Völund
þegar þeir sniðu hann sina magni. Hefur prófessor Taylor misskilið orð-
myndina sina og haldið að þetta væri eintölumynd. Þegar Völundur endur-
heimtir hring sinn öðlast hann kynferðislegan þrótt sinn að nýju og getur
farið að fljúga. Skulu ekki fleiri skýringartilraunir af þessu tagi nefndar.
Arið 1983 kom út grein eftir prófessor Kaaren Grimstad. Bendir hún
meðal annars á að Völundur hafi verið álfur, yfirnáttúruleg vera og því þess
megnugur að bregða sér í hvaða gervi sem var, hvort heldur til flugs eða
annars konar ferðalaga. Virðist engin ástæða til að mótmæla þeirri skoðun
svo langt sem hún nær. Enn ber að nefna að í 2. bindi tímaritsins Islenzk
tunga (1967) birtist grein eftir prófessor Halldór Halldórsson, sem nefnist
„Hringtöfrar í íslenzkum orðtökum", og ræðir höfundur þar um baug
Völundar í sambandi við orðtakaskýringar. Fellst Halldór á eldri skýringar
þess efnis að baugur Völundar sé töfrahringur, en telur hann þó einkum
tengdan örlögum Völundar. Hann verði viljalaus við missi hans, en öðlist
bæði vilja sinn og gæfu þegar hann heimti hringinn aftur, en þá verði
Níðaður aftur á móti viljalaus.
I grein sinni víkur Halldór á einum stað að höfundi Völundarkviðu og
heimildum þeim sem að baki henni liggja í eftirfarandi orðum:
51