Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Síða 121

bann við kjarnorkusprengjum í and-
rúmsloftinu halda þær áfram í iðrum
jarðar. (268)
Er þetta þá hlutskipti okkar? Erum
við daemd til að burðast með (sorgar)-
sögur foreldranna og forfeðranna á öxl-
unum alla okkar tíð? Dæmd til stöðugra
endurtekninga? I myndmáli tilvitnunar-
innar að ofan má sjá viðbjóðinn sem
þessi tilhugsun vekur sögumanni: vegna
fortíðarinnnar erum við „geislavirk" og
þar með eitruð, veikluð, dæmd? I tilvitn-
uninni felst hyldjúp menningarsvartsýni
og rökrétt framhald er örvænting:
Er ekki nóg að lifa bara til að lifa?
Þarf að lifa til einhvers sérstaks? Lifa
til að vélrita? (268)
Sögumaður okkar vill ekki átök, vill
ekki hatur, rifrildi, uppgjör og sögu.
Hann vill jafnvægi, ást, öryggi, skilyrð-
islausa vellíðan, hér og nú. Þess vegna
velur hann „minnisleysið“. Þess vegna
velur hann „að gangast við barninu í
sér“, vera leikfélagi Hrings, samsama sig
honum — og hann sér ekki hve narkiss-
ísk sú samsömun er: Hann samsamar sig
aðeins því „hreina", frumlega og glaða í
bernsku Hrings, „myrkari" hliðar sinn-
ar eigin bernsku tengir hann ekki við
sinn son.
Hann velur að elska konuna sína, en
samskipti karls og konu eru aldrei átaka-
laus, ástin ekki einföld. Það veit Guð-
mundur Andri. Hann hugsar um ást
þeirra Bylgju og vináttu en það er ýmis-
legt sem truflar hann. Að nokkru leyti er
hann meðvitaður um það hvernig hann
endurtekur tilfinningamynstur föð-
urins; löngunina til að eiga, andúðina á
sjálfstæðu tilfinningalífi Bylgju, afbrýði-
semina. Hann vill líka að Bylgja sé ást-
Umsagnir um btekur
kona sín og móðir í senn, vaggi sér
„cheek to cheek“ inn í sjálfsfullnægða
algleymið sem ungbarnið hvílir í, í sam-
runa við móðurina, áður en aðskilnaður-
inn verður að sálfræðilegum veruleika.
Hann veit að þessar væntingar verða
ekki uppfylltar, en eitthvað í lífsmynstri
hans gerir þessa þrá sterka og áleitna,
söknuðinn eftir hinni glötuðu paradís of
sáran. Hvað er þetta „eitthvað"? Hvað
knýr sögumann okkar til að fara í gegn-
um öll uppgjörin í bókinni?
Að lifa — eba skrifa
Franski sálgreinandinn Jacques Lacan
segir að í málinu speglist hvort tveggja
það að við erum skijin frá öðrum mann-
eskjum og hve háð við erum þeim. Þegar
það rennur upp fyrir smábarninu að það
er aðskilið frá móðurinni gín við því
hyldýpi hins óþekkta, og það er málið
sem verður því til bjargar. Orðið er tákn
sem færir það fjarlæga nær. Orðið gerir
barninu mögulegt að lifa af sársaukann
yfir hinum fyrsta aðskilnaði.
Um leið er málið staðfesting þess að
þessi aðskilnaður er orðinn, að frum-
bernskar hugmyndir okkar voru blekk-
ing: við munum ekki fá það sem við
girnumst þegar í stað og við erum ekki
eilíf. Málið felur í sér og sýnir okkur
takmarkanir okkar og við viljum ekki
viðurkenna þær af því að djúpt í reynslu
okkar lifir hugmyndin um eilífa sælu. I
minningu þessa fyrsta narkissisma og í
þránni eftir að vera sjálfum okkur nóg,
hyllumst við til að afneita öðrum, þó að
við eigum þeim lífið og vitundina að
þakka, við afneitum takmörkunum sem
okkur eru settar, afneitum dauðanum,
reynum að afneita því að við erum ófull-
komin og öðrum háð.
Maðurinn afneitar því sem gerir hon-
um lífið mögulegt, samkvæmt Lacan.
519