Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Blaðsíða 17

ítalski hátturinn ottava er átta ljóðlínur, sem ríma saman eftir reglunni:
ab,ab,ab,cc. Hátturinn var um skeið mjög vinsæll með vestrænum þjóð-
um, þótt vandasamur sé. Gunnarshólma lýkur á tveimur ottövu-erindum.
Sestína er heils kvæðis háttur eins og sonnettan, og er fólgin í endurtekn-
ingu lokaorða í línu eftir sérkennilegri reglu. Hvert erindi er sex penta-
jamba-línur, og eru lokaorðin sex í hverju erindi endurtekin sem lokaorð
í næsta erindi á eftir í röðinni: sjötta, fyrsta, fimmta, annað, fjórða, þriðja;
unz nýbreytni þessarar röðunar er tæmd með sjötta erindi. En þá kemur
í lokin þríhenda, þar sem tvö þessara lokaorða koma í hverja línu.
Ekki veit ég til að neitt hafi verið þýtt af sestínu-kveðskap. En Snorri
Hjartarson orti kvæðið Við ána á þessum afar vandasama hætti. í því
kvæði er röð lokaorðanna þessi samkvæmt reglunni:
heiði daga glugga hurðir steina fljótsins
fljótsins heiði daga glugga hurðir steina
glugga hurðir steina fljótsins heiði daga
steina fljótsins heiði daga glugga hurðir
hurðir steina fljótsins heiði daga glugga
daga glugga hurðir steina fljótsins heiði
Ljóst er, að í sjöunda erindi, ef til kæmi, yrði röðin sú sama og í fyrsta
erindi.
Loks er að minnast á pentajamba sem einnar línu bragarhátt. Á íslenzku
hefur sá háttur verið nefndur stakhenda.
Ensku sextándu aldar skáldin, Marlowe og Ben Jonson og fleiri, beittu
mjög stakhendu í leikritum sínum, og einkum þó Shakespeare, sem
ræktaði hana öllum fremur og gæddi hana lífi með aukinni fjölbreytni í
hrynjandinni, án þess að víkja frá sjálfu tvíliða-forminu. Og það gerði
hann með því að setja aðra tvíliði, tróka, sponda og stundum pirra, í stað
eins eða fleiri jamba í línunni, og þá umfram allt þannig, að formið fylgdi
efninu sem bezt eftir. Fimmti bragliðurinn í línulok gat ýmist verið jambi
eða amfíbrakki, og línan þá ýmist karllína eða kvenlína.
Þessi stakhendu-stíll á ekki beinlínis greiðan aðgang að íslenzkri
braghefð. En þegar leikrit þessara höfunda hafa verið þýdd á íslenzku,
hefur þótt hlýða að beita sams konar aðgerðum, fyrir fjölbreytni sakir,
og til þeirra stflþarfa sem ferðinni ráða.
TMM 1993:4
15