Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Side 110

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Side 110
tregalög um horfinn heim sem aldrei kemur aftur, tregalög yfir horfnum tækifærum. En þessi forgengileikasýn á þar með á hættu að verða lamandi, að verða að einskonar „lamento“-söng þess sem horfir í svart ginn- ungargapið og finnst sem allar leiðir séu ófærar. Slík lömun er reyndar ekki óeðlileg afleiðing þess að sjá aðeins vonina fólgna í heimsendin- um, við slíkar aðstæður er eiginlega ekkert hægt að gera nema að bíða. Kraftur hinna uppbyggj- andi þátta er því frystur og möguleikinn sem felst í lífhugsuninni, möguleiki sem er í raun og veru frelsandi sé hann skilinn ekki aðeins sem leikur heldur sem alvarleg tilraun til að skapa nýja hugsunarvídd, er þar með eiginlega tekinn úr sambandi. Þetta er eins og áður sagði alls ekki tilfellið í öllum sögunum, en nokkrar þeirra, t.d. „Undir súð“, líkjast einna mest þeysireið um lendur dauðans þar sem eiginleg von um útgöngu er aðeins fólgin í eyðingu þess sem var og óljósri hugmynd um hið nýja. I mörgum þessara sagna eru einnig sterk tengsl ástar og dauða. Þær birta þrá eftir einhverjum til að elska sem síðan er hrifinn á brott og eftir stendur djúpur tregi yfir aðskilnaðinum, yfir honum hvflir mara myrkurs og moldar. Þessar sögur eru fallegar en um leið eru þær merktar forgengileikanum á mjög átakanlegan hátt og sýna að elskendumir ná ekki saman fyrr en þeir hafa báðir breyst í efni, em orðnir að mold sem elur af sér tré, tré sem em ígildi manna. Þannig er ástin einnig merkt þessum endalokastemn- ingum, einnig hún er aðeins möguleg sem von eftir dauðann. En þessi dauðahugsun hefur einnig sínar húmorísku hliðar eins og sjá má í sögunni „Jarðsími", sem er óborganlega fyndin og skemmtilegar útfærslur em einnig í sögunni „Leiðin“, þar sem maðkatínslumenn verða að draugum sem em að ráða leynilæsinguna á leið- unum. Þessi húmor Gyrðis er alltaf skemmti- lega hryssingslegur og líkist kannski helst því að heyra fyndna hryglu frá líki, samsláttur skops og skelfingar er alger sérgrein hans í bókmenntum samtímans. Hvort sem við trúum þannig að skáldskapur Gyrðis megni að skapa nýjan veruleikaskilning eða ekki, þá er ljóst að í verkum sínum frá síðustu fjómm ámm hefur hann kannað afar athyglisvert svið í heimssýn okkar og náð að bregða á það óvæntri birtu. Með Tregahorninu er líkt og hringnum sé lokað, að orðin „ENDIR“ í lok bókarinnar vísi í senn til þess heimsendis sem áður var fjallað um og endis þeirrar myndar sem lífheimshugsunin hefur tekið á sig í verk- um hans. Hér að framan hefur hvað eftir annað verið greint frá takmörkum: endamörkum í stfl, formbyggingu og hugsun sem síðan kallast á við heimsendinn. Þó svo að samsvaranir alls í alheiminum séu þannig enn ráðandi þáttur og nái óneitanlega að verða að trúverðugum mögu- leika, er um leið eins og átökin við nútímann og heim tækninnar séu að sliga þennan lífheim. Eftir standi dökk sýn sem bregður í fullri alvöru upp heimsendinum sem útleið, dapurlegri en ef til vill óhjákvæmilegri leið út úr ógöngunum. Þannig bíður heimurinn eftir því að bifast aftur og einhver nýr Nikulás Klím eftir að láta sig hverfa ofan um helli, djúpt niður í heit iður þessarar jarðar þar sem innyfli hennar velkjast um í risavaxinni bendu. En þar sem hann situr og bíður er hugur hans fylltur af djúpum trega sem sprettur af því að hann getur aðeins beðið, það er líkt og dimmt ský hafi komið yfir hann og lamað getuna til að standa upp og ganga inn í lífheiminn, frjáls og óáreittur. Kristján B. Jónasson Hvað verður um ættina þína og mína? Finnur Torfi Hjörleifsson: Bemskumyndir . Mál og menning 1993, 51 s. Það er engan veginn einfalt mál að flokka bók- menntaverk á borð við Bemskumyndir. Erum við með ljóðabók eða smásagnakver í höndun- um? Verkið hefst á ljóði og því lýkur á ljóði en samanstendur að öðru leyti af 35 óbundnum textum sem geta kallast prósaljóð ef menn kjósa að flokka það svo. Hinu er samt ekki að leyna að prósi Finns Torfa er ekki borinn uppi af ljóðrænum eiginleikum (þó um bemskuminn- ingar sé að ræða sem oft eru í eðli sínu „ljóð- rænar") heldur hverfast textarnir einatt um eitt tiltekið atvik sem síðan er lagt út af. Þetta þýðir með öðrum orðum að bygging textans stendur oftast nær smásögu en ljóði. Vegna þess hve stuttir textarnir eru, enginn þeirra er lengri en 108 TMM 1993:4
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.