Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Blaðsíða 16

hans mati: „Ef hann [ritstjórinn] hefði fundið kvæðið á bókfelli, gamalt og
maðksmogið — ætli vitleysan hefði þá ekki orðið að vizku“ (R.III/64)? I
þessum beiskjuorðum skáldsins höfum við augljósa hliðstæðu við mynd-
málið í Valhallarför Ögmundar.
Skáldskapurinn hlýtur að lúta lögmáli dauða og endurfæðingar eins og
allt annað í heiminum. Þessa skoðun setur Benedikt fram berum orðum í
ritgerðinni sem vitnað er til hér að framan: „Tíminn, málið og þeir menn,
sem þá eru uppi, er allt óaðgreinanlega sameinað hvað öðru“. Þótt fornmálið
sé fagurt og tignarlegt þá er það ónothæft, segir hann, til að tjá reynslu
samtímans í óbreyttri mynd. „Andi tímans breytist; nýjar hugmyndir birtast;
og nýjar hugmyndir þurfa nýtt mál, eða þá umbreytingu á málinu, sem þeim
er hæfileg" (R.III/40).
Málfræðingarnir eru að mati Benedikts þrándur í götu nauðsynlegrar
þróunar málsins. Þetta eru „lifandi steingervingar", segir hann, sem vilja
verja allt fornt og taka allt gott og gilt sem fornt er. Með þessu marki sé
íslenskukennslan í Lærða skólanum brennd, hún sé öll innifalin í réttritun-
arreglum og dauðyflislegu „málfræðibulli“, en um anda og líf málsins sé
ekki hirt. Afleiðing þessarar eintrjáningslegu stefnu er það sem Benedikt
kallar „skáldleg fyrirmunun", eða eins og Óðinn segir við Ögmund í goða-
hofsþættinum: „Þín málfræðislegu rassaköst munu halda þér í eilífri for-
skrúfan" (14). Þessi véfrétt skáldaguðsins kemur sem svar við spurningu
ögmundar sem er hlaðin miðmyndarsögnum með endingunni ,,-ask“, en
svo hafði Eiríkur ritað passívar og reflexívar myndir í fornnorrænni orða-
bók sinni, sem höfundur Gandreiðarinnar setur sig hvergi úr færi við að
draga dár að. Vildi Eiríkur með þessu „sýna hinar eldri og upprunalegu
myndir, enda þótt handrit og útgáfur hafi endinguna -az, eða oftar -ast“ (IS/
105).
í sjöunda atriði leiksins sem fer fram í veislu hjá stiftamtmanni er Ög-
mundi boðin að kvæðislaunum „beufsteik með joðakássu frá restaurateur
Friðriksen“ (34). Halldór Friðriksson var að sönnu sá sem matreiddi „rétt-
ritunarreglurnar og málfræðisbullið“ ofan í nemendur Lærða skólans og
gefur að líta sýnishorn af ívitnaðri krás hans í tilvitnuninni í Sunnanfara hér
að framan. Benedikt hafði ímugust á „andskotans joðinu“ sem og viðleitni
til framburðarstafsetningar almennt: „Vér sjáum þessa tilraun hjá Norð-
mönnum,“ segir hann í grein sinni um Friðþjófssögu — („Dyremaal“ var
afsprengið af þeirri tilraun að mati Ólafs Gunnlaugssonar og sýnist Benedikt
taka heilshugar undir þá skoðun hans (R.IV/483)) — „og það er kunnugt að
Fjölnir gerði þessa tilraun, en var hrakinn niður undir allar hellur, og það
lítur svo út sem Halldór Friðriksson taki sér þetta nærri.“ (R.III/126—7)
Sýnishorn af einhvers konar viðleitni Norðmannsins Georgs A. Krohg í þessa
14 TMM 1994:3
J