Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Blaðsíða 114

Listaskáld, logandi vatn
og einhyrningur
Hannes Pétursson: Eldhylur. Iðunn 1993.
Eldhylurer níunda frumsamda ljóðabók
Hannesar Péturssonar og var liðinn heill
áratugur frá því 36 Ijóð kom út árið 1983.
Ferill Hannesar hófst með Kvœðabók
árið 1955 og var þeirri bók mjög vel
tekið af skáldum og gagnrýnendum.
Fræg eru ummæli Steins Steinars um
Ljóð ungra skálda sem út kom 1954 en
hann kallaði Hannes „vonarstjörnuna"
í þeirri bók og sagðist aldrei hafa vitað
íslenskan mann á hans aldri yrkja jafn-
vel. Hannes var settur í flokk þeirra
skálda sem kenndir hafa verið við „end-
urnýjun“ íslenskrar ljóðhefðar. Fremstir
í þeim flokki fara þeir Snorri Hjartarson,
Þorsteinn ffá Hamri og Ólafur Jóhann
Sigurðsson auk Hannesar. Þessum
„endurnýjunarskáldum" hefur gjarnan
verið stillt upp andspænis „atómskáld-
unum“ svokölluðu sem þóttu hallari
undir erlendar nýstefhur og ekki eins
upptekin af þrenningu Snorra Hjartar-
sonar „landi, þjóð og tungu“.
Það væri samt alrangt að halda því
fram að Hannes sé eingöngu bundinn
við ísland í skáldskap sínum. Hann er
menntaður heimsborgari sem leitar
víða fanga í yrkingum sínum. Þegar litið
er yfir feril Hannesar Péturssonar í fljótu
bragði kemur einna mest á óvart hversu
fjölhæfur hann er, yrkisefni hans eru svo
fjölbreytt að óhætt er að segja að fátt
mannlegt sé honum óviðkomandi.
Annað mikilsvert einkenni á skáldskap
Hannesar er hæfileiki hans til að endur-
nýja sig, hann nálgast yrkisefnin í senn
af hógværð og ástríðu og forðast að láta
vanann og hversdagsleikann byrgja sér
sýn. Þannig hefur honum tekist að halda
sér síungum og skoða hlutina stöðugt í
nýju og fersku ljósi.
Ef skipta á ljóðagerð Hannesar niður
í tímaskeið mætti segja að fyrstu fjórar
bækurnar myndi eina heild. Þetta fýrsta
tímabil, sem hefst með Kvæðabók og lýk-
ur með Innlöndum sem kom út 1968,
einkennist fyrst og fremst af róman-
tískri heimssýn, þrá eftir fegurð og sam-
ræmi þó vitneskjan um ógnir síðari
heimsstyrjaldar og kalda stríðsins skyggi
óneitanlega oft á fegurðarheim skálds-
ins. Síðan er hægt að líta á áttunda ára-
tuginn sem annað tímabil á ferli
Hannesar. Það hófst með bókinni Rím-
blöð 1971. Á þessu skeiði yrkir Hannes
mikið af tækifæriskvæðum, hann snýr
sér að hefðinni í auknum mæli og notar
rím og hefðbundna stuðlasetningu. Eld-
móður æskuáranna er hér að baki og
það dofnar yfir andagift skáldsins en
Hannes leggur ekki árar í bát, hann yrkir
ótrauður áfram og bíður þolinmóður
þess að andinn komi yfir hann aftur. Og
það má með sanni segja að þriðja skáld-
skaparskeiðið á ferli Hannesar hafi haf-
ist með tilþrifum. Heimkynni við sjó
kom út árið 1980 og vakti verðskuldaða
athygli. Skáldið gengur fjörur á Álfta-
nesinu, rýnir í haf og himin og reynir að
finna sér stað í sköpunarverkinu. Form-
ið er frjálsara en jafnframt hnitmiðaðra
en áður, skáldið er innhverfara, hugsun
þess dýpri og leit þess að hinstu rökum
mannlegrar tilveru markvissari. Þetta er
tvímælalaust ein af bestu bókum Hann-
esar og markar tímamót á ferli hans.
Næsta bók 36 Ijóð er ort í áþekkum stíl
og Heimkynni við sjó.
Eldhylur skiptist í fimm hluta, fýrsti,
þriðji og fimmti hluti innihalda aðeins
eitt langt kvæði hver um sig en annar og
fjórði hluti samanstanda af allmörgum
ljóðum. Þessi löngu kvæði eru nýlunda
í kveðskap Hannesar og þau eru for-
vitnilegust fyrir aðdáendur ljóða hans,
ekki síst ef haft er í huga að þróunin í
ljóðstíl Hannesar hefur verið í átt til ein-
földunar, mælska og málskrúð hefur
112
TMM 1994:3