Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Blaðsíða 81

veðurblíðu, sem er í beinni andstöðu við byrjun bókarinnar. Líklega stafar
þetta þó af því að á sjötta áratugnum kusu leikstjórar að taka sem flest atriði
inni vegna tæknilegra örðugleika við útitökur. Mattsson hefði þó getað lagt
meira á sig þar sem grimmileg náttúruöfl skipa svo stóran sess í skáldsögu
Laxness og í kvikmyndahandriti hans „A Woman in Pants“. Áhrifamikil
atriði þar sem náttúruöflin leika lausum hala hefðu einnig gert myndina
tilkomumeiri.
Mattsson tekur mörg atriði á sporum, tekur svokölluð hreyfiskot, en það
er dæmigert fyrir eldri myndir. Þessi aðferð er bæði erfið og tímafrek, sem
skýrir það eflaust afhverju hún er að mestu aflögð. Hreyfiskot krefjast
mikillar útsjónarsemi, því lýsingu og staðsetningu leikara verður að skipu-
leggja fyrirfram. Kosturinn við kvikmyndatöku af þessu tagi er að hún gefur
áhorfandanum betri tilfinningu fyrir staðháttum og atburðarásin verður
raunverulegri. Það verður að segja Sven Nyquist til lofs að hann kemst mjög
vel ffá flóknum hreyfiskotum myndarinnar. Hann vinnur einnig listilega úr
samspili ljóss og skugga. í einu af fýrstu atriðum myndarinnar skyggnast
Salka og mamma hennar inn um glugga á húsi Hjálpræðishersins. Þær eru
tvær einmana mannverur sem horfa inn í ljósið og hlýjuna og áhorfandinn
fær það á tilfinninguna að þeim hafi verið varpað út úr mannlegu samfélagi.
Þær mörgu nærmyndir sem
teknar eru af Sölku og móður
hennar eru sjaldséðar í kvik-
myndum nú til dags. Þær lýsa því
vel hvernig Sigurlína verður
skyndilega ölvuð af trúarhita og
áhyggjum Sölku yfir trúgirni
móður hennar. í bók sinni Der
Sichtbare Mensch (Hinn sýnilegi
maður) leggur Bela Balázs mikið
upp úr vel unnum nærmyndum.
Þær eru „leikræn opinberun á því sem gerist undir yfirborðinu" (Marcus
11). Ég tel einnig að nærmyndin henti vel til þess að gefa hugsun til kynna,
en það er eins og áður sagði ein helsta takmörkun kvikmynda.
Eins og áður sagði hefur því verið haldið fram að átökin í sambandi Sölku
og Sigurlínu séu ráðandi þema í fyrri hluta sögunnar. Mattsson tekur
máttleysislega á missættinu eins og sést í atriðinu sem kristallar það. Það er
of losaralegt og er langt frá því að endurspegla þær ömurlegu aðstæður sem
skáldsagan lýsir. í upphafi atriðisins vaknar Salka um sólríkan vormorgun
við söng náttúrunnar. íklædd fallegum hvítum slopp, rís hún upp úr rúminu
og dumpar stuttlega í gólfið með tánum. Því næst gengur hún fram að dyrum
TMM 1994:3
79