Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Side 110

ÓLAFUR HALLDÓRSSON
hyggjumenn í Sjálfstæðisflokki, og nú á síðustu og verstu tímum einnig í
Framsóknarflokki, þegar þeir segja að ríkið eigi ekki að vera að vasast í
atvinnurekstri. Sögnin vasast hefur neikvæða merkingu og þegar sú sögn er
notuð um ríkisrekstur þarf ekki að útskýra neitt nánar hvers vegna ríkisrekst-
ur sé óæskilegur. Sama máli gegnir um orðið hreintungulögregla. Það er
einstaklega ljótt orð og þarf ekki að rökstyðja nánar að þeir sem þá nafngiff
eigi skilið hljóti að skrifa eintóma dellu þegar þeir ræða um íslenskt mál. Ég
get svo sem tekið þátt í leiknum og nefnt Böðvar málfarsfrjálshyggjumann
og skipað honum í þann fjölmenna flokk sem telur allar nýjar breytingar á
íslenskri tungu eðlilega þróun málsins, hvort sem um er að ræða breytingar
á hljóðkerfi og beygingarkerfi, eða tökuorð og tökumerkingar úr erlendum
málum, þar með taldar gamlar og nýjar dönskuslettur. Þetta viðhorf til
móðurmálsins hygg ég að fyrst hafi komið upp á sjötta áratug þessarar aldar
og sprottið af því, að þeir sem þessari málstefnu fylgja hafi saknað þess að
hér á landi var ekki stéttskipt mál eins og víða í öðrum löndum og erfitt að
slá sig til frjálshyggjuriddara með því að taka upp hanskann fyrir mállýsku
hinna svokölluðu lægri stétta. En hins vegar var hægt að finna sér andstæðing
og gefa honum ljótt nafn: Hreintungulögregla. Sumir hafa jafnvel gengið svo
langt að venja sig á að segja mér langar og mér hlakkar til þótt þeir hafi ekki
alist upp við það málfar, bara til þess að telja sjálfum sér og öðrum trú um
að þeir séu svo frjálslyndir. Og nú koma þeir í útvarp og sjónvarp og segja
gott kvuld og svo lesa þeir sugu fyrir hlustendur. Það er nefnilega eðlileg þróun
málsins að kvöld verði kvuld og sögu verði sugu og ekkert annað en della að
amast við því.
Böðvar segist hafa velt dálítið fyrir sér setningu þar sem ég tala um „konu
sem um þessar mundir er ein af fremstu rithöfundum íslendinga“, og
einkum eru það orðin „um þessar mundir" sem vefjast fyrir honum (bls. 95).
Ef ég væri meira fyrir útlent krydd í íslensku máli en ég er hefði ég auðvitað
skrifað: „konu sem í dag er ein af fremstu rithöfundum íslendinga“, og þá
hefði Böðvari líklega fundist hann fá forsmekk af góðum graut, „alveg eins
og heima“, sbr. neðstu línu á bls. 94 í bréfi hans.
Böðvar skrifar langt mál um krydd og kemst að þeirri niðurstöðu að krydd
sé það sem „bætir bragð og þef‘. Og nú tek ég mér í munn setningu sem var
höfð eftir frægasta flakkara á Suðurlandi, Guðmundi kíki: „Satt segirðu, og
mikil gáfumanneskja ertu!“ En Böðvar hlýtur að vita af reynslu við matar-
gerð að krydd verður að nota í hófi, en í öðru lagi að það er ekki sama hvaða
krydd er notað. Það er hægt að bæta mat með kryddi, en það er líka hægt að
gera hann óætan með ofmiklu kryddi eða kryddi sem á alls ekki við það sem
haft er í matinn. Mér er fullkomlega ljóst að íslenskt mál hefur á undanförn-
um öldum auðgast af tökuorðum úr öðrum málum, og mér er einnig
108
TMM 1997:4