Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Síða 125

RITDÓMAR
stund glotti hann og leit undan. Að
hverju glotti hann? Hvað var hann að
hugsa? Um mig?“ (bls. 55-56).
Það er fátt jafn óþolandi og að hitta
íslendinga í útlöndum. Maðurþykist vera
kominn burt, orðinn samasem útlend-
ingur, þegar maður skyndilega rekst á
spegilmyndina og blekkingin hrynur. Að
ferðast um eigið land, að reyna að kynnast
eigin þjóð, hlýtur því alltaf að vera ein-
hvers konar sjálfskoðun. Og verkið er líka
nokkurs konar þroskasaga, því eins og í
mörgum góðum ferðasögum, þá er sögu-
maður ekki einungis að lýsa raunverulegu
ferðalagi, heldur einnig ferðalagi um eigið
líf. Hann leggur upp ekki einungis til að
kynnast þjóðinni, heldur einnig til að átta
sig á sjálfum sér, hann gerir tilraun til þess
að ákveða ffamtíð sína, reynir að „finna“
sig. Þannig ferðalag er að sjálfsögðu ekki
síður þvælt og lúið viðfangsefni, eins og
leitin að íslensku þjóðinni. En Huldari
tekst líka að gera það ferðalag að ákaflega
skemmtilegri lesningu. í stórkostlegum
kafla, sem ætti að vera skyldulesning fýrir
alla upprennandi „menntamenn", þar sem
sögumaður húkir eini gesturinn á hóteli
við Mývatn í vonsku veðri, lýsir hann
hvernig hann reynir óspart að finna sig án
árangurs, þannig eru í raun allar tilraun-
irnar til að kynnast sjálfum sér og þjóðinni
ffekar mislukkaðar. Því það má ekki
gleyma því áður en lengra er haldið að
þetta er ákaflega fyndin bók sem tekur
sjálfa sig ekki of alvarlega og sögumaður er
vel heppnuð blanda af gamni og alvöru.
Huldar sýnir hins vegar líka að hann getur
skrifað spennandi ffásögn, sérstaklega er
jeppaævintýri hans í Djúpinu vel uppbyggt
og dramatísk spenna nær þar hámarki, án
þess að hlægilega hlið málsins gleymist.
Huldar heldur mjög vel á öllum menn-
ingartilvísunum. Hann er vel fjölmiðlalæs
og tilvísanirnar hafa alltaf ákveðinn til-
gang, ffekar en að vera vitnisburður um
hvað hann er vel að sér. Þessar tilvísanir eru
notaðar sem dæmi um kynslóðaskipti og
menningarmun, eins og þegar hann hittir
manninn fýrir austan sem er á stöðugri
fféttatímavakt (bls. 159), sem man Maó,
meðan sögumaður man River Phoenix
(bls. 160). Huldar tengir mjög vel persónu-
legt minni og söguna í víðari skilningi.
Þetta er líka ferðalag um minni, því minni
hlýtur alltaf að vera partur af menningar-
arfi. Og Huldar er jafnvígur á bíómyndir
og bókmenntir, og minnir mann jafnt á
Þórberg og Friðrik Þór. Þetta er nefhilega
ein af fáum íslenskum bókum sem tekst að
gera þær breytingar sem orðið hafa í fjöl-
miðlaneyslu fólks að lifandi veruleika, en
ekki bara upptalningu á sjónvarpsþáttum
eins og oft vill brenna við þegar rithöfundar
reyna að takast á við þann menningararf.
Skilningur borgarbarnsins á sveitinni er
fenginn úr fjölmiðlum, því upplifir sögu-
maður sig sem Ómar að gera Stikluþátt
þegar hann hittir einbúann í Skagafirði
(bls. 114-115). Landbúnaði hefur hann
helst kynnst í Hagkaup, því kindur minna
hann á læri í lopapeysum (bls. 105), og
landaff æðin er ekkert alltof mikið á hreinu
því hann hélt að Djúpivogur væri í Færeyj-
um (bls. 166). Þær hættur sem hann lendir
í á heiðum og í göngum landsins, hvort
sem það er að renna í hálku eða bara lenda
á rauðu ljósi, þættu dreifbýlisfólki varla til-
tökumál. Þannig er stöðugt bent á muninn
ekki einungis á hans hugmynd um landið
og raunveruleikanum, heldur hugmynd-
um þorps- og sveitabúa um landið og
ýmist rómantískum eða hrokafullum hug-
myndum borgarbarnsins.
Niðurstaða ferðalagsins ef einhver er
mætti helst segja að væri viðurkenning á
mikilvægi menningarinnar í bensínsjopp-
unum. Og án þess að upphefja eða gera
litið úr því, því Islendingar eru hvorki
snillingar né aumingjar, heldur eitthvað
þar á milli. Þetta er hressandi bók,
Huldar fer vel með klisjurnar um hetju-
TMM 2000:1
www.malogmenning.is
115